Kalp Damar Hastalıklarında Beslenme

Kalp damar hastalıklarında beslenme ve korunma için tüm diyet önerilerini okuyun. Ayrıca, yazının sonunda örnek kalp hastaları için örnek diyet listesi ve diyet programını bulabilirsiniz. Kalp damar hastalıkları önlenmesinde beslenme ve diyette dikkat edilmesi gereken tüm noktaları Diyetisyen gözüyle özetledik. Aklınıza takılan tüm soruları, yazının altına yorum olarak bırakabilirsiniz.

Kalp Damar Hastalıkları Nedir? 

Kroner kalp hastalıkları, hipertansiyon (tansiyon yüksekliği), serebravasküler hastalıklar, kalp yetmezliği, kalp ritim bozukluğu ve atherosklerozis (damar sertliği) gibi kalp damar hastalıklarının birçok çeşidi bulunmaktadır. Sigara kullanımı, obezite, yetersiz fiziksel aktivite, düzensiz ve yanlış beslenme bu hastalık çeşitlerinin görülmesini sağlayan temel etmenlerdir. Aynı zamanda diyabet, dislipidemi, hipertansiyon ve yüksek kolesterol gibi sağlık problemlerinin bulunması da kalp ve damar hastalıklarının görülme riskini artırmaktadır.

Dünya genelinde yaşlı nüfusunun artması ve ortalama ömrün uzaması ile doğru orantılı olarak kalp damar hastalıklarında görülme sıklığında da artış olmuştur. Kalp ve damar hastalıkları, dünyadaki ölümlerin birinci nedeni olarak gösterilmektedir ve dünya nüfusunun %25’inin bu hastalık çeşitlerinden etkilendiği tahmin edilmektedir. Ülkemizde ise 65 yaş üstü bireylerin ölüm nedenlerinin birinci nedeni kalp ve damar hastalıkları olarak belirlenmiştir. 50 yaş üstü bireylerde ise bu hastalıkların görülme sıklığı %12-15 arasında değişmektedir. En son verilere göre 2012 yılında dünyada 17,5 milyon insanın ölüm nedeninin kalp ve damar hastalıkları olduğu; bu sayının 2030 yılında 22,2 milyon olabileceği tahmin edilmektedir.

Hipertansiyon:

Tansiyon olarak da bilinen kan basıncı, kalp kanı pompalarken damar duvarında oluşan basınç olarak tanımlanabilir. Bu basıncın istenilenin üzerinde olması ise yüksek tansiyon yani hipertansiyon olarak adlandırılır. Hipertansiyon toplumda sık görülen bir hastalıktır ve toplamun ortalama %20’sinde bu sağlık sorununu rastalanmaktadır. Yüksek tansiyon ilerleyen dönemlerde beyin kanaması, felç, kalp yetmezliği, kalp krizi ve görme kaybı gibi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Atherosklerozis – Damar Sertliği:

Damarların duvar tabakalarının arasında yağ birikmesi ve tortuların oluşması sonucunda damar sertliği görülmektedir. Diyabet, sigara kullanımı, kolesterol yüksekliği ve yüksek tansiyon damar sertğinin oluşmasına etki eden etmenler arasındadır.

Kalp yetmezliği:

Kalbin yeterli kan pompalayamaması ve pompalama görevini yeterine getirememesi durumda oluşmaktadır. Kalp yetmezliğide beyine ve organlara yeterli kan pompalanmadığından dikkat azlığı, konsantrasyon bozukluğu gibi sağlık sorunları oluşabilir. En önemli belirtisi nefes darlığının görülmesidir. Taniyon yüksekliği, kalp damarlarının daralması ve tıkanması kalp yetmezliğinin görülmesine neden olan etmenler arasındadır.  Kansızlık ve hormonal bozukluklar da kalp yetmezliğini tetikleyen unsurlardır. Bu etmenlerin tedavi edilmesi kalp yetmezliğinin önlenmesinde önemlidir.

Kalp Damar Hastalıkları Risk Faktörleri ve Temel Öneriler 

Ailede kalp damar hastalığı bulunan bireylerin bulunması, ideal kilonun üstündeki vücut ağırlığı, yüksek tansiyon, kan kolesterol ve trigliserit düzeylerinin yüksek olması hastalığın görülmesinde etkili olan etmenlerden bazılarıdır. Kalp ve damar hastalıkları tedavisinde ilk olarak hastalığa neden olan etmenin saptanması ve bu etmenin ortadan kaldırılması önerilir. Birinci derece akrabalarında kalp damar hastalıkları bulunan bireylerin daha fazla dikkat etmeleri ve kan değerlerine daha sık baktırmaları önerilir. Kalp damar hastalıklarında beslenme çok kritik ve önemlidir. Kalp damar hastalıkları neden olan en önemli risk faktörleri aşağıda sıralanmıştır:

• Kadınlarda 55, erkeklerde 45 yaşın üzerinde olunması
• Sigara kullanımı ve alkol tüketiminin fazla olması
• Fiziksel aktivide azlığı ve harektsiz yaşam yaşam
• Ailede kalp damar hastalıklarının bulunması
• Hipertansiyon geçmişinin bulunması
• HDL kolesterolün (iyi huylu) düşük olması
• Total kolesterol ve LDL kolesterolün (kötü huylu) yüksek olması
• Stresli bir yaşam ve stres ile baş edememe durumu
• Vücut ağırlığının normalin üstünde olması, obezite hastalık riskini arttıran faktörlerdir.

Kolesterol Nedir? İyi kolesterol ve Kötü kolestorel Nedir? 

Kolesterol her insanın vücudunda bulunan bir lipit çeşididir ve karaciğer tarafından üretilir. Kolesterol vücutta hücre zarlarının ve bazı hormonların yapısında yer almaktadır. Aynı zamanda büyüme ve gelişmede de etkilidir. Kolesterol tereyağı, et, süt, kuyruk yağı gibi hayvansal gıdalarda bulunurken; sebze, meyve ve tahıl gibi bitkisel kaynaklarda bulunmaz. Kan kolesterol düzeyinin 200 mg/dl’nin altında olması normal bir değerdir.

İyi kolesterol:

HDL kolesterol olarak adlandırılan iyi kolesterol; hücrelerde fazla miktarda bulunan kolesterolü karaciğere geri taşır ve vücuttan parçalanarak atılmasında etkili olur. Hücre duvarında fazla kolesterolün birikmesini önleyerek damar hastalıklarından korunmaya yardımcı olur. Kan değerlerinde HDL kolesterolün, <40 mg/dl olması düşük; >60 mg/dl olması yüksek olduğunu gösterir.

Kötü kolesterol:

LDL kolesterol olarak adlandırılan kötü kolesterolün yüksek olması kalp damar hastalıkları riskini arttırır, hastalığın daha hızlı ilerlemesine ve kalp krizi riskinin artmasına neden olabilir. Aynı zamanda hücre duvarında biriken fazla kolesterol damarlarda daralma ve tıkanmaya da yol açar. LDL kolesterolün kanda 100 mg/dl’nin altında olması normal bir değerdir. İyi kolesterolün kan değerlerinde düşük olması, hipertansiyon varlığı, sigara kullanımı kötü kolesterolün yükselmesine neden olabilir.

Tüm detaylar için, Kolesterol Diyeti ve 1 Haftalık Kolesterol Düşürücü Diyet Listesi yazımıza göz atabilirsiniz.

Kalp Damar Hastalıkları Korunmada Beslenme Önerileri

Beslenme düzeni, tüketilen besin çeşitleri, yemeklerin hazırlama ve pişirilme yöntemleri gibi pek çok etmen kalp damar hastalıkları oluşumunu etkilemektedir. Beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite durumu kan kolesterol ve trigliserit değerlerinde etkili olan en önemli faktörlerdir. Yanlış ve düzensiz beslenme alışkanlıklarının düzeltilmesi ve düzenli fiziksel aktivitenin yapılması kalp damar hastalıklarından korunmada önemlidir.

• Özellikle kan trigliserit değerinin yükselmemesi için tüketilen besinlere özen gösterilmesi gerekir. Tereyağı, kuyruk yağı, iç yağ, tavuk/hindi derisi gibi yağ içeriği yüksek besinlerden kaçınılmalıdır.
• Eğer kanda total kolesterol değeri olması gerekenin üstünde ise kahvaltıda haşlanmış yumurta gün aşırı tüketilebilir.
• Fast food ürünlerde, kızartmalarda, içeriği bilinmeyen hazır yemeklerden uzak durulması gerekir.
• Yemekler tereyağı veya margarin yerine ayçiçekyağı, mısırözü yağı, fındık yağı veya zeytinyağı ile hazırlanmalıdır.
• Yemeklere içyağ veya kuyrukyağı ilave edilmemelidir.
• Mevsim sebze ve meyveleri tercih edilmelidir.
• Etli veya tavuklu sebze ya da bakliyat yemekleri hazırlanırken yağ eklenmemeli, etin kendi yağı ile pişirilmelidir.
• Bonfile, köfte, tavuk eti, hindi eti, balık gibi et ürünleri kızartma yerine ızgara, haşlama veya buğulama yöntemleri ile hazırlanmalıdır.
• Etsiz hazırlanan sebze yemeklerinde 1 kilogram çiğ sebzenin 1-2 yemek kaşığı sıvı yağ ile pişirilmesi yeterli olur.
• Süt, peynir, ayran, kefir veya yoğurt gibi süt ve süt ürünlerinin yarım yağlı veya yağsız olanları tercih edilmelidir.
• Tam yağlı beyaz peynir, süzme peynir, karper peynir veya kaşar peyniri yerine yarım yağlı beyaz peynir veya lor peyniri tercih edilebilir.
• Hazır yoğurt veya ayran yerine evde mayalanmış yoğurt ve evde hazırlanmış ayranın tercih edilmesi daha sağlıklı ve probiyotikten zengin olur.
• Yapılan araştırmalarda yulaf ezmesinin kolesterolün düşürülmesinde etkili olduğu bulunmuştur. Günde maksimum 2 yemek kaşığı yulaf ezmesi veya yulaf kepeği beslenme düzenine eklenebilir.
• Beyaz ekmek, pide, lavaş gibi besinlerin yerine tam buğday, çavdar ve kepek ekmeği gibi esmer ekmek çeşitleri tüketilmelidir.
• Günde 2-3 adet ceviz içi tüketilmesinin kolesterolün düşürülmesinde etkili olduğu bulunmuştur.
• Krep veya omletler tam buğday unu veya yulaf ezmesi ile hazırlanabilir.
• Ana öğünlere mevsim yeşillikleri ile hazırlanmış zeytinyağlı salatalar eklenebilir.
• Günde 8-10 bardak su mutlaka içilmelidir.

Kalp Hastaları İçin Örnek Diyet Listesi 

Örnek listede yağ miktarı düşürülmüş ve sağlıklı beslenmeye yönelik hazırlanmıştır. Tüketilen besin çeşitleri ve porsiyon ölçüleri kişinin kilo, boy, yaş, cinsiyet ve fiziksel aktivite değelerine göre değişebilir. Her bireyin günlük alması gereken kalori miktarı farklıdır. Beslenme düzeninin kişinin sağlık bilgilerine ve kan bulgularına uygun hazırlanması gerekir.

Kahvaltı:

• 1 adet haşlanmış yumurta (gün aşırı)
• 30 gr az yağlı veya yağsız peynir
• 4-5 adet zeytin
• Domates-salatalık (yağ eklenmemiş)
• 1 dilim tam buğday, kepek veya çavdar ekmeği

Ara Öğün:

• Yeşil çay + 2 adet ceviz içi + 1 porsiyon meyve

Öğlen:

• 1 porsiyon kıymalı veya tavuklu sebze ya da bakliyat yemeği (susuz)
• Salata (1 tatlı kaşığı zeytinyağı eklenebilir)
• Ayran veya cacık
• 1 dilim tam buğday, kepek ekmeği veya 1 kepçe çorba veya 3 kaşık bulgur

Ara Öğün:

• 1 bardak yağsız süt
• 2 adet kepekli grissini

Akşam:

• 1 porsiyon zeytinyağlı sebze yemeği
• 1 kase az yağlı veya yağsız yoğurt
• 1-2 dilim tam buğday, kepek veya çavdar ekmeği
• Salata(1 tatlı kaşığı zeytinyağı eklenebilir)

Gece:

• Şekersiz ıhlamur, rezene, melisa, kiraz sapı veya yeşil çay
• 1 porsiyon meyve

Kalp damar hastalıklarında beslenme hakkındaki bu çalışmamızı beğendiyseniz, aşağıdaki sosyal medya paylaşım tuşlarından paylaşmayı unutmayın. Herkes faydalanır. Ayrıca, bir önceki, Çölyak Hastalığı Diyeti ve Örnek Çölyak Diyeti Listesi başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.