Laktoz İntoleransı Nedir? Örnek Laktoz İntoleransı Diyeti

Merhaba, Diyetisyen Ayşe Tuğba Şengel ve Diyetisyen Cansu Temel olarak, bu çalışmamızda Laktoz intoleransı hakkında tüm detaylara yer vermeye çalıştık. Laktoz İntoleransı nedir, belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir ve örnek laktoz intoleransı diyeti listesini bu yazıda bulabilirsiniz. Sorularınız olursa, yazının altına yorum olarak bırakabilirsiniz.

Laktoz İntoleransı Nedir?

Laktoz sütün yapısında doğal olarak bulunan ve glikoz ile galaktozun birleşmesiyle oluşan bir süt şekeri çeşitidir. Laktaz ise; ince bağırsakta laktozu, glikoz ve galaktoza parçalamak ile görevli olan enzim türüdür. Vücuttan yeterli miktarda laktaz enziminin sentezlenememesi sonucu laktozun bağırsaklarda sindirimi ve emilimi zorlaşmaktadır.

Laktoz sindiriminin zorlaşması vücutta çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Bunun sonucunda vücutta laktaz enzimi yetersizliğinden kaynaklanan sağlık sorunları, laktoz intoleransı olarak tanımlanmaktadır. Laktoz intoleransının görüldüğü durumlarda enzim yetersizliğinden sindirilemeyen laktoz, kalın bağırsağa ilerler ve sindirim şikayetleri görülür.

Laktoz intoleransı kişilerde hayati bir tehdit oluşturmaz ancak; çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir ve yaşam standartlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Laktoz intoleransının neden olduğu şikayetlerin minimuma indirilmesi için tanının doğru konması önemlidir.

Laktoz İntoleransı Nasıl ve Neden Ortaya Çıkar? 

Laktozu vücudun tolere edememesi sonucu oluşan laktoz intoleransının görülme sıklığı dünya genelinde gün geçtikçe artış görtermektedir. Yapılan araştırmalarda laktoz intoleransı prevelansının; Türkiye’de %70-80, Afrika’da %50, İtalya’da %70, Güney Amerikada %50 oranında olduğu bulunmuştur. Görülme sıklığının artış göstermesi laktoz intoleransının nasıl ortaya çıktığının da daha fazla araştırmasına neden olmuştur.

Laktoz intoleransı, sütte bulunan laktoz şekerinin parçalanmasını sağlayan laktaz enziminin vücutta yeterli miktarda sentezlenememesi sonucu ortaya çıkan bir sağlık problemidir. Sindirilemeyen laktoz kalın bağırsağa geçerek şişkinlik, gaz ve ishal gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Laktoza etki eden gen eksikliğinden kaynaklanan laktoz intoleransı doğuştan olabildiği gibi vücutta sonradan oluşan enzim eksikliğinden kaynaklı da görülebilir. Aynı zamanda vücutta görülen çölyak hastalığı gibi diğer sağlık sorunları da laktoz intoleransının görülme riskini arttırabilir. Özellikle bebeklik döneminde büyüme gelişme geriliğinin oluşmaması için bebekte laktoz intoleransı olup olmadığına dikkat edilmelidir.

Laktoz İntoleransının Sınıflandırması

Laktaz enziminin yetersizliğine bağlı olarak laktoz intoleransı farklı sınıflara ayrılabilir. Laktoz intoleransının oluşum durumuna göre yapılan sınıflandırma tedavi aşaması ve beslenme düzeni için önemli bir faktördür.

• Primer laktoz intoleransı: Laktaz enziminin vücutta hiç bulunmaması ya da miktarının çok az olmasından kaynaklanan intolerans oluşumudur. Laktazın çok yetersiz olmasından dolayı laktoz içeren besinlerin tüketiminden hemen sonra görülebilir ve ciddi semptomlara neden olabilir.
• Sekonder laktoz intoleransı: İnce bağırsak emilim yüzeyinin azalması veya bağırsak mukozasının hasarlanmasından dolayı oluşan intoleranstır. Ağır protein-enerji malnutrisyonu, kistik fibrozis, inflamatuvar bağırsak hastalıkları ve çölyak hastalığı gibi sağlık problemleri laktoz intoleransının görülmesini tetikleyebilir ve riskini arttırabilir. Doğru bir tedavi yöntemi ile geri dönüşümü olan bir sağlık sorunudur.
• Onkogenetik laktoz intoleransı: Geç başlangıçlı hipolaktazi olarak da bilinen bu durum toplumlarda süt ve süt ürünleri tüketiminin azalması sonucu laktaz enzimi miktarının düşmesi ile oluşan bir intolerans çeşitidir. Laktaz enziminin genetik olarak azalmasından dolayı kalıtsal bir durum olarak tanımlanır.

Laktoz İntoleransı Testi Nasıl Uygulanır? 

Yapılan son araştırmalarda dünya nüfusunun %70’inde laktaz enzimi salınımında azalma olduğu görülmektedir. Ancak organizmada laktaz enziminin azalması, laktoz intoleransı teşhisinin konması için yeterli değildir. Teşhisin konulabilmesi için çeşitli testlerin yapılması gerekmektedir. Laktoz intoleransı teşhisinin konması için; ince bağırsak biyopsisi, laktoz tolerans testi ve laktoz nefes testi gibi çeşitli testler uygulanabilir.

• İnce bağırsak biyopsisi: Doğrudan laktaz enzim seviyesini ölçmesine rağmen testin uygulanması zor olduğundan en az tercih edilen yöntemdir.
• Laktoz tolerans testi: Vücuda 50 gr laktoz yüklemesi yapıldıktan sonrasında kan glikozundaki değişime bakılarak test uygulanır. Laktoz yüklemesinden önce ve sonra kan glikoz ölçümü yapılır ve tüketim sonrasında kan glikozunda maksimum 20 mg/dl artış olması tanının konmasını sağlar.
• Laktoz nefes testi: Vücuda 50 gr laktoz alımından sonra nefeste hidrojenin ölçülmesi ile uygulanan testtir. Normalde nefeste hidrojen bulunmaz; ancak laktozun sindirilememesi hidrojen gibi çeşitli gazların oluşmasına neden olur. Bu test laktoz intoleransı tanısının konmasında en sık tercih edilen yöntemdir.

Laktoz İntoleransı Belirtileri Nelerdir?

Vücutta belirtilerin oluşması besinler ile alınan laktoz miktarına, diğer yiyeceklerin tüketimine, mide boşalma hızına ve bağırsak mikrobiyatasına göre farklılık gösterebilir. Şikayetler genellikle laktoz içeren besinler tüketildikten yaklaşık 30 dakika-2 saat sonra görülmektedir. Laktoz intoleransının en belirgin semptomu sulu ve hacimli dışkıyla belirginleşen diyare (ishal) şikayetinin oluşmasıdır. Bağırsak sağlığında görülen semptomların yanında; baş ağrısı, bulantı, kusma, hafıza bozukluğu, baş dönmesi, karında krampların oluşması, kas ve eklem ağrıları gibi sağlık problemleri de görülebilir. En sık görülen laktoz intoleransı belirtileri;

• İshal,
• Bulantı,
• Baş ağrısı,
• Şişkinlik ve gaz oluşumu şikayetleridir.

Laktoz İntoleransı Nasıl Tedavi Edilir?

Laktoz intoleransını tedavi eden bir ilaç çeşidi bulunmamaktadır. Tek tadavi yöntemi laktoz intoleransına yönelik beslenme düzeninin değiştirilmesidir. Tüketimi sınırlandırılması gereken besinlere dikkat edildiği ve bu tarz beslenmeyi yaşam standardı haline getirildiği takdirde şikayetler ortadan kaldırılabilir. Aynı zamanda semptomların görülme sıklığı da en aza indirilebilir.

Laktoz İntoleransı Olan Kişiler Hangi Gıdalardan Uzak Durmalıdır? 

Laktoz intoleransı bulunan bireyler bulantı, şişkinlik, ishal gibi şikayetleri yaşamamak için tükettikleri besin çeşitine ve miktarına dikkat etmelidir. Gün içinde tüketilen laktoz miktarı ile laktoz intoleransı semptomlarının görülmesi arasında doğrudan bir ilişki vardır. Yapılan araştırmalarda laktoz intoleransı bulunan bireylerin gün içinde toplam 50 gram laktoz tükettikten sonra sağlık problemleri yaşadıkları görülmüştür. Laktoz intoleransı bulanan bireylerde yapılan başka bir çalışmada ise bir öğünde tüketilen laktozun maksimum 12 gram olması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Laktoz sütte bulunan bir şeker türüdür. Bu yüzden laktoz intoleransı bulunan bireyler özellikle sütten uzak durabilir ve bazı süt ürünlerinin tüketimini azaltabilir. Keçi sütü, koyun sütü, inek sütü, yoğurt, dondurma, kefir, tereyağı, margarin, süt tozu, krema, milkshake, hazır patates püreleri, hazır çorbalar ve kek karışımları tüketimi kısıtlanması gereken besin çeşitleri arasındadır. Aşağıda bazı süt ve süt ürünlerinin içeriğinde bulunan laktoz miktarları listelenmiştir.

Laktoz İntoleransında İzin Verilen Besinler

Süt ve süt ürünleri kalsiyum mineralinden zengin olmasından dolayı özellikle kemik sağlığı için önemlidir. Aynı zamanda büyüme ve gelişmenin sürdürülmesinde, kan basıncının düşürülmesinde, kanser riskinin azaltılmasında ve immün fonksiyonların işlevinde de etkilidirler. Bu yüzden süt ürünlerinin tüketiminin tamamen kısıtlanmaması gerekmektedir.

Laktoz intoleransı bulunan ya da laktoz içeren besinleri tükettikten sonra ishal, gaz gibi sindirim sorunları yaşayan bireyler için üretilmiş olan; laktozsuz süt ve laktozsuz yoğurt çeşitleri serbest olarak tüketilebilir. Peynir çeşitlerinde bulunan laktoz miktarı, 30 gram peynir için 0-0.8 gram arasındadır. Laktoz içerikleri düşük olduğu için kaşar peyniri, beyaz peynir, süzme peynir, labne peynir ve lor peyniri gibi peynir türleri ciddi semptomlar görünmüyor ise tüketilebilir.

1 Haftalık Örnek Laktoz İntoleransı Diyeti

3 ana öğün ve 3 ara öğünde oluşan; örnek laktoz intoleransı diyeti listesi sağlıklı beslenmeye yönelik hazırlanmıştır. Porsiyon ölçüleri bireyin kilo, boy, yaş, cinsiyet ve fiziksel aktivite durumuna göre farklılık gösterebilir. Diyet listesi, genel olarak beslenme planı ve tüketilebilecek besinler hakkında örnek olabilir.

Kahvaltı:

• Şekersiz çay
• 30 gram beyaz peynir
• 1 adet haşlanmış yumurta
• 4-5 adet zeytin
• Domates, Salatalık
• 1 dilim tam buğday/kepek/çavdar ekmeği (25 gr)

Kuşluk:

• 1 adet kuru incir veya 2 adet hurma veya 1 porsiyon taze meyve
• 2 tam ceviz içi

Öğlen:

• 1 kepçe kremasız çorba veya 1 dilim tam buğday/ kepek/çavdar ekmeği
• 100 gr yağsız pişirilmiş et/tavuk/balık
• Mevsim salata(1 yemek kaşığı zeytinyağı ile)
• 100 gram laktozsuz yoğurt

İkindi:                    

• 1 dilim beyaz peynir
• 2 adet kepekli galeta + Şekersiz çay

Akşam:                  

• 8 kaşık sebze yemeği
• Mevsim salata
• 100 gram laktozsuz yoğurt
• 1-2 dilim tam buğday/kepek/çavdar ekmeği

Gece: 

• 1 su bardağı(200 ml) laktozsuz süt
• 1 porsiyon taze meyve

Laktoz intoleransı ve örnek diyet listesi yazımızı faydalı bulduysanız, aşağıdaki sosyal medya paylaşım tuşlarından paylaşabilirseniz çok seviniriz. Herkes bu bilimsel bilgilerden faydalanmış olur. Sorularınızı, aşağıya yorum olarak bırakabilirsiniz.

Ayrıca, bir önceki Demir Eksikliği, Kansızlık Belirtileri, Tedavisi ve Kan Yapıcı Yiyecekler başlıklı yazımıza göz atabilir. Demir eksiliğinde bilimsel beslenme önerilerine ulaşabilirsiniz.