Bu araştırmamızda fosfor nedir, en zengin fosfor içeren yiyecekler ve besinler hakkında tüm detayları ele aldık. Sorularınız olursa, yazının altına yorum olarak bırakabilirsiniz. Keyifli okumalar.

Fosfor Nedir?

Fosfor vücudumuzda bulunan en temel minerallerden biridir. Günlük ihtiyacın 250 mg’dan fazla olduğu mineraller makro mineraller olarak adlandırılır.  Bu mineral, vücutta yapıya katılması ve fonksiyonları bakımından makro mineraller grubunda yer alır.

Vücutta en fazla kalsiyum minerali bulunur, kalsiyumdan sonra en fazla bu mineral bulunur. Aynı zamanda kalsiyum ile birlikte çalışarak hücresel faaliyetlerde önemli rol oynarlar.Özellikle  kemiklerin ve dişlerin oluşumunda, besinlerin metabolizmasında görev alır.

Fosfor kemikler ve dişler için vazgeçilmez bir mineraldir. Vücutta bulunan Fosforun %90’ı kemik ve dişlerin yapısına katılırken, %10’u hücrelerde ve hücreler arası sıvılarda bulunur.

Fosfor Faydaları ve Görevleri Nelerdir?

Vücutta en fazla bulunan minerallerden biri olmasıyla beraber çok çeşitli metabolik faaliyetlerde rol alır. Kemiklerde, dişlerde, böbreklerde, zihinsel fonksiyonların işleyişinde önemli görevlere sahiptir.

Vücut için enerji üretiminde

Bu mineral, vücutta çoğunlukla fosfat yapıda bulunur. Hücrelerin enerji sağlayıcısı olan ATP’nin (adenozin tri fosfat) yapısında bulunarak enerji metabolizmasındaki en temel görevi gerçekleştirir.

Kemiklerin, dişlerin oluşumunda ve gelişiminde

Fosfor en çok kemiklerin ve dişlerin yapısında bulunduğundan, metabolizmalarında doğrudan görev alır. Bu görevinde kalsiyum olmazsa olmazdır. Bu mineral, kalsiyumla birleşerek, kalsiyum fosfat dediğimiz yapıyı oluşturur bu sayede dişlere ve kemiklere sertlik kazandırır ve şekillerinin oluşumunu sağlar. Bu mineralden yeterli bir şekilde alım yapmazsak, dişlerde ve kemiklerde gelişim ve şekil bozuklukları meydana gelir. Özellikle bebeklerde ve gelişim dönemindeki çocuklarda yeterli düzeyde tüketime özen gösterilmelidir.

Protein sentezinde

Vücutta protein sentezinde DNA ve RNA görev alan yapılardandır. Fosfor bu yapılar için adeta birer yapıtaşı olmakla beraber bu yapıların fonksiyonlarını gerçekleştirmesini sağlar.

Vücut sıvılarının asite dönüşümünü engellemede

Bu mineral, aynı zamanda vücut sıvılarına tampon özellik göstererek nötralizasyonunu sağlar. Bu sayede kan pH’ı dengelenir ve vücutta metabolizmanın doğru çalışması sağlanır. Kandaki pH’ın dengesiz olması durumunda vücutta bağışıklık düşer, metabolik faaliyetler yavaşlar bu durumun düzeltilmemesi ölümle dahi sonuçlanabilir.

Hormonların, enzimlerin yapısında

Vücutta temel görevleri olan hormon, enzim gibi yapılarda bu mineral ana bileşenlerden biridir. Fosfor yetersizliği bu yapıların faaliyetlerini gerçekleştirememesine ve buna bağlı seyreden rahatsızlıkların oluşumuna sebep olur.

Sindirim sisteminin düzgün çalışmasında

Sindirim sisteminin doğru çalışmasını sağlayarak; ishal, kabızlık, şişkinlik gibi sorunların önüne geçer.

Boşaltım sisteminde

Vücuttaki dışkılar tek seferde atılamayacak kadar yoğun miktarda ürik asit ve tuz içerir. Fosfor idrar sıklığını artırarak idrarı seyreltir bu sayede görevli organlardaki ve yapılardaki hasarın önüne geçer.

Bazı vitaminlerin aktivasyonunda

B2 (riboflavin) ve B3 (niasin) vitaminlerini vücutta aktive ederek metabolizmada görevini yapabilmesini sağlar.

Fosforun Faydaları

  • Zihnin daha aktif olmasını sağlayarak fonksiyonlarını doğru şekilde yerine getirmesini sağlar.
  • Zihinsel yorgunluğu azaltıcı etki gösterir.
  • Odaklanmayı arttırır.
  • Kas hareketleriyle, enerjinin vücuda dağılımını gerçekleştirir.
  • Osteoporoz gibi kemik hastalıklarını önler.
  • Dişlerin sağlıklı gelişimini sağlar. Diş etlerinin sağlığını korur.
  • Vücutta pH dengesini sağlar.

Günlük Fosfor İhtiyacı Ne Kadardır?

Besinlerle alınan Fosforun %70’i bağırsaklar tarafından emilerek kemiklerde depo edilir. Dolaşımda bulunan miktarı kişilerin metabolizmasındaki parathormon, D vitamini gibi fosforla ilişkili metabolik faaliyetlerin aktivitesine bağlı olarak değişir. Fosfor makro minerallerden olduğundan, günlük tüketimi diğer minerallere göre daha fazladır.

  • 0-6 ay: 100 mg
  • 7-12 ay: 275 mg
  • 1-3 yaş: 380-460 mg
  • 4-8 yaş: 405-500 mg
  • 9-18 yaş: 1055-1250 mg
  • 19-70< yaş: 580-700 mg

Gebelerde:

  • 18 yaşından küçük: 1055-1250 mg
  • 19-50 yaş: 580-700 mg

Emzirenlerde:

  • 18 yaşından küçük: 1055 mg
  • 19-50: 580-700 mg

Fosfor Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Fosfor vücuttaki birçok önemli yapıya katıldığından eksikliği çeşitli rahatsızlıklarla gözlemlenebilir. Özellikle kaslar ve kemiklerde olumsuz etkiler doğurarak güçsüzlük ve ağrıya sebep olur. Günlük diyette yetersiz fosfor alımı, yetersiz beslenme, fazla alkol kullanımı, idrar söktürücü ilaçların kullanılması ve geçirilmiş bir mide ameliyatının olması fosfor eksikliğinin başlıca nedenlerindendir.

Kemiklerde ve Kaslarda güçsüzlük

Fosfor eksikliğinde kaslara enerji iletimi doğru şekilde sağlanamaz buna bağlı olarak kaslarda güçsüzlük ve onu takip eden halsizlik meydana gelir. Fosfor metabolizması düzgün çalışamayacağından eklemlerde sertleşmeler meydana gelir. Aynı zamanda eklemlerde enfeksiyona ve buna bağlı gelişen iltihaplara sebep olur.

Fosfor en çok kemiklerin yapısında bulunur, eksikliğinde kemiklerde ağrı gözlenir. Eksiklik yoğun görüldüğünde Raşitizm gibi kemik hastalıklarına sebep olur.

Zihinsel fonksiyonlarda gelişen rahatsızlıklar

Fosfor sinir iletiminde büyük rol oynadığından, eksikliğinde; sinirsel rahatsızlıklar, zihinsel yorgunluk, odaklanamama, vücutta uyuşukluk ve karıncalanma görülür.

Anksiyete ve sinir bozuklukları

Agresif ve sinirli davranışlar ve bunlara eşlik eden iştah kaybı ve yorgunluk hissi eksikliğin neticesinde gözlenen rahatsızlıklardandır.  Bunlar nadir görülen eksiklik belirtileridir.

Diş sağlığının bozulması

Fosfor dişlerin gelişimini ve şekillerinin oluşmasını sağlar. Eksikliği diş etlerinde iltihaplanmaya, diş çürüklerine sebep olur.

Fosfor Seviyesinin Azalmasına Sebep Olan Hastalıklar

  • Hiperparatiroidizm: Paratiroid bezlerinin aşırı çalışmasına bağlı olarak parathormon fazlaca salgılanır bu durumda kanda yeterli seviyede kalsiyum olmasına rağmen, kemikten kana kalsiyum geçişi artar. Kalsiyumun kanda fazla bulunması fosfor metabolizmasını olumsuz etkiler.
  • Alkolizm
  • Diyabet
  • D vitamini eksikliği
  • Malabsorbsiyon Sendromu
  • Hiperventilasyon Sendromu

Fosforun Fazla Olması ve Buna Bağlı Gelişen Zararlar

Yüksek miktarda fosforlu beslenme, karbonat tüketiminin fazla olması ve bazı hastalıklar vücutta fosfor fazlalığına sebep olur. Fosforun fazla olması metabolik faaliyetlerde dengeleri bozacağından çeşitli rahatsızlıklara yol açar. Fosforun metabolizmada fazla olması kalsiyum metabolizmasını olumsuz etkiler. Bozulan kalsiyum dengesine bağlı olarak kemikler zayıflar ve güçsüzleşir. Kemik dokusunda yoğunluğun azalması kemikleri dirençsiz kılar ve kırılma vakaları artar.

Aynı zamanda vücutta fosforun fazla olması, kalsiyumun ve demirin emilimini de olumsuz etkiler.

Fosfor düzeyinin artmasına,

  • Hiperparatiroidizm,
  • Diyabetik ketoasidozis,
  • Böbrek rahatsızlıkları,
  • D vitamini fazlalığı, sebep olan bazı durumlardandır.

En Zengin Fosfor İçeren Yiyecekler ve Besinler

Balık Grubu

  • Balık unu: 3100 mg/100 g
  • Havyar: 355 mg/100 g
  • Uskumru: 274 mg/100 g
  • Kılıç balığı: 258 mg/100 g
  • Alabalık: 238 mg/100 g

Et Grubu

  • Dana Karaciğeri: 332 mg/100 g
  • Beyin: 312 mg/100 g
  • Orta yağlı dana eti: 193 mg/100 g
  • Tavuk eti: 160 mg/100 g
  • Orta yağlı koyun eti: 147 mg/100 g

Kurubaklagiller-Yemişler

  • Kabak çekirdeği: 1144 mg / 100 g
  • Ayçiçeği çekirdeği: 837 mg / 100 g
  • Çam fıstığı: 604 mg / 100g
  • Barbunya: 457 mg / 100 g
  • Kuru fasulye: 425 mg / 100 g
  • Nohut: 331 mg / 100 g

Meyve Sebze Grubu

  • Kuru kayısı: 108 mg / 100 g
  • Muz: 26 mg / 100 g
  • Üzüm: 20 mg / 100 g
  • Şeftali: 19 mg / 100 g
  • Kuru bamya: 377 mg / 100 g
  • Sarımsak: 202 mg / 100 g
  • Enginar: 176 mg / 100 g
  • Soğan: 36 mg / 100 g

Süt ve Süt ürünleri

  • Kaşar peyniri: 563 mg / 100 g
  • Beyaz Peynir: 300 mg / 100 g
  • Koyun sütü: 158 mg / 100 g
  • İnek sütü: 95 mg / 100 g

Ayrıca bir önceki, Kalsiyum Nedir? En Zengin Kalsiyum İçeren Yiyecekler başlıklı yazımıza göz atabilir. Raşitizmi önleme, kemik ve diş sağlığı için kalsiyum hakkında detaylı bilgiler edinebilirsiniz. Sorularınız olursa, yorum olarak bırakabilirsiniz.

Beğenin ve paylaşın, herkes faydalansın!