Probiyotik Nedir, Faydaları Nelerdir ve Probiyotik Takviyeler Ne İşe Yarar

Bu çalışmamızda, probiyotik nedir, probiyotik faydaları nelerdir ve probiyotik takviyeler konularını ele alacağız. Sorularınız olursa, yazının altına yorum olarak bırakabilirsiniz, tüm soruları tek tek cevaplıyor olacağım. Diyetisyen gözüyle, bilimsel ve doğru bilgiye ulaşmanız çok önemlidir. Bu çalışmamızı beğenirseniz, aşağıdaki sosyal medya paylaşım butonlarından paylaşın, herkes bu bilgilerden faydalansın.

Probiyotik Nedir?

Öncelikle, probiyotik nedir? Antibiyotik teriminin anlamca karşıtı olan probiyotik, “pro” ve “biota” kelimelerinden adını alır ve “yaşam için” anlamına gelmektedir. Probiyotikler vücut sağlığının korunmasına katkı sağlayan yararlı mikroorganizmalar olarak tanımlanabilir. Sindirim sisteminin düzenlenmesinden, bağışıklığın arttırılmasına kadar vücuda pek çok yararlı etki sağladığı görülmektedir.

Sağlıklı bir insanın bağırsaklarındaki bakteri sayısının, vücudumuzdaki toplam hücre sayısından yaklaşık 10 kat daha fazla olduğu düşülmektedir. Bağırsaklarda yaşayan yararlı bakteriler; hastalıklardan korunmaya veya hastalıkların ilerlemesinin önlenmesine yardımcı olabilir. Probiyotikler ise bağırsaklardaki bu yararlı bakterilerin artmasına, zararlı bakterilerin ise azalmasına yardımcı olurlar.

Aynı zamanda bağırsak sistemindeki bakteri dengesinin korunmasında ve yenilenmesinde de etkileri vardır. Yapılan araştırmalarda probiyotiklerin birçoğunun patojen olmayan mikroorganizmalar olduğu; Laktobasiller, Bifidobakteriler ve Enterokoklar gibi insanların sindirim sisteminde doğal olarak bulunduğu görülmüştür.

Probiyotik mikroorganizmaların vücuda yararlı olabilmesi için; toksijen etkisinin olmaması, mide asidi ve safra suyuna dayanıklı olması, bağırsak hücre epiteline tutunabilmesi, gastrointestinal sistemde geçici olarak kolonize olabilmesi ve doğal bağırsak florasına uyum sağlayabilmesi gerekmektedir.

Probiyotik nedir sorusundan sonra, prebiyotik nedir? sorusunu cevaplamak gerekir.

Prebiyotik Nedir? 

Prebiyotikler sindirilmeden bağırsaklara ulaşabilen, buradaki yararlı bakterilerin çoğalmasını ve aktivitesini uyaran besin maddeleri olarak tanımlanmaktadır. İnce bağırsakta sindirime uğramamaları ve mikroorganizmaların çoğalmasını teşvik etmeleri en belirgin özellikleridir. Bu özellikleri sayesinde sağlığı da olumlu yönde etkilerler. Frukto-oligosakkaritler (FOS), inulin, galakto-sakkaritler, laktuloz, laktilol prebiyotiklere örnek verilebilir. Prebiyotik gıda ise; içerisinde prebiyotik madde bulunan ürün demektir.

Probiyotik Ne İşe Yarar ve Faydaları Nelerdir? 

Probiyotik bakterilerin insan sağlığına ve beslenmesi üzerine pek çok etkisinin olduğu bilinmektedir. Özellikle gastrointestinal sistem hastalıklarında yararlı etkisinin daha fazla olduğu görülmektedir. Laktoz sindirimine katkısında, ishal veya kabızlık tedavilerinde probiyotiklere daha sık ihtiyaç duyulmaktadır. Probiyotiklerin vücut sağlığına etkileri aşağıda sıralanmıştır:

• İshal riskini azaltır: Gelişmekte olan ülkelerde özellikle 5 yaş altı çocukların hastalık ve ölüm nedenlerinin en önemlilerinden biri diyare yani ishaldir. İshal tedavisine yönelik yapılan pek çok çalışmada probiyotik kullanımının ishal olma riskini 4 kat azalttığı görülmüştür.
• Laktoz sindirimine katkı sağlar: Yapılan araştırmalara göre laktoz sindirim bozukluğunun dünya nüfusunun %75’ini etkilediği düşünülmektedir. Laktoz sindirim bozukluğu olan bireylerin yoğurdu süte kıyasla daha rahat absorbe ederek sindirdikleri görülmüştür. Bunun nedeninin ise yoğurtta bulunan bakteriler olduğu düşünülmektedir.
• Kabızlık şikayetine karşı koruyucudur: Yapılan pek çok çalışmada yararlı probiyotik bakterilerin konstipasyon yani kabızlığın tedavi edilmesinde ve semptomların giderilmesinde olumlu etkilerinin olduğu görülmüştür.
• Kolon kanserinden korur: Probiyotik bakteriler kansere neden olan mutajenik etkileri önleyerek kanser riskini azaltabilir.
• Ürogenital sistem sağlığını korur: Üriner sistemin doğal flora dengesinin bozulması enfeksiyon riskinin de artmasına neden olabilir. Yapılan araştırmalarda probiyotik kaynağı olan yoğurdun düzenli bir şekilde tüketilmesinin kadınlarda candidaya bağlı vajinal enfeksiyonun azalmasında ve idrar yolu enfeksiyonundan korunmada olumlu etkisinin olduğu görülmüştür.
• Antibiyotik kullanımı sonucu azalan yararlı bakterilerin tekrar artmasını sağlar: Reçeteli kullanılanın antibiyotiklerin uzun süre kullanımı bağırsaklarda bulunan yararlı bakterileri sayısının azalmasına neden olabilir. Probiyotikleri antibiyotik kullanımı sonrası azalan bağırsak bakteri çeşitlerinin tekrar artmasına yardımcı olurlar.
• Gıda alerjisinden koruma: Bağışıklığı arttırma ve bağırsaklardaki enflamasyonu azaltmaya yardımcı olmaları sayesinde alerjik semtomların azaltılmasında etkili olurlar.

Bağırsaktaki Probiyotikler Neden Önemlidir? 

Bağırsaklarda bulunan mikroorganizma topluluğuna bağırsak florası denir. Bağırsak florasını bakteriler, virüsler ve mayalar oluşturur; ancak floranın çoğunluğunu bakteriler oluşturur. Bağırsak florasının pek çok işlevi vardır ve bir organ gibi çalışmaktadır. Bu yüzden bağırsak florası bilim adamları tarafından “unutulmuş organ” olarak da tanımlanabilir.

Bağırsak florasında bulunan yararlı bakteriler K vitamini ve bazı B vitaminlerinin üretilmesinde görevlidirler.  Besinler ile alınan diyet lifinin metabolik fonksiyonlarda görevli olan kısa zincirli yağ asitlerine çevirilmesinde etkili olurlar. Probiyotikler aynı zamanda bağışıklık sisteminin uyarılmasında da etkilidirler. Bu sayede vücuda sızan zararlı maddelerin sağlığı bozmasını engellerler.

Probiyotiklerin cilt sağlığının korunması, kabızlık, ishal gibi şikayetelere iyi gelerek sindirim sisteminin düzenlenmesi, antibiyotiğin oluşturduğu zararların giderilmesi, bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyonlara yakalanma riskinin azaltılması givi vücuda sağlığına birçok yararı vardır.

Hangi Besinler Probiyotik İçerir? 

• Yoğurt: En çok bilinen probiyotik kaynağı besindir. İçerdiği yararlı bakteriler sayesinde özellikle sindirim sistemi sağlığını korur.
• Kefir: Tüketimi 3000 yıl önesine dayanan kefir terimi ilk olarak Türkiye ve Rusya’da ortaya çıkmıştır. Süt ürünü olan kefir, sütün bakteriler tarafından fermantasyona uğraması sonucu oluşur. Yoğurda benzemektedir; ancak mayalanma aşamasında daha fazla bakteri bulunmasından dolayı probiyotik oranı yoğurttan daha yüksektir.
• Turşu: Probiyotik kaynağı olarak en çok bilinen besindir ve yararlı bakterilerden zengindir.
• Lahana turşusu: Turşu çeşitleri arasında probiyotik açısından en zengin olanı lahana turşusudur. Sindirim enzimlerinden de yüksektir ve bağırsaklarda iyi bakterilerin çoğalmasını destekler.
• Natto: Japonya’ya özgü bir yemek olan natto fermente soya fasulyesi içerir ve probiyotik açısından oldukça zengindir.
• Kombucha – Kombu Çayı: Bakteri ve mayadan zengin bi çay çeşidi olarak tanımlanabilir. Siyah çaya benzeyen bu içecek probiyotik açısından oldukça zengindir. Kombu çayı olarakta bilinir. Kombu çayı nedir ve evde nasıl hazırlanır? hakkında videomu aşağıdan izleyebilirsiniz.

• Misso: Dünya genelinde ünlü olan Japonlara ait bir çorba çeşididir. Fermente soya fasulyesi, pirinç veya arpa ile bir miktar sıcak suyun eklenmesi ile hazırlanır. Daha sonra fermantasyon aşamasında geçilir. Bu fermantasyon süresi birkaç gün ya da yıl arasında değişir. Sonrasında kırmızı, beyaz veya koyu kahverengi bir hamur haline gelir. Oluşan bu misso tüketilmeden önce suya karıştırılarak çözünmesi sağlanır.
• Nar ekşisi, sirke, boza ve şalgam probiyotik kaynağı olan diğer besinler arasındadır.

Hangi Durumlarda Probiyotik Takviyeler Kullanılmalıdır? 

Probiyotikler hastalıklardan korunmak amaçlı kullanılabileceği gibi oluşan bazı sağlık problemlerine karşı da kullanılmaktadır. Bazı durumlar vücudu zararlı bakterilere karşı savunmasız ve dirençsiz bırakabilir. Fazla antibiyotik kullanımı, yaş, stres gibi faktörler, kötü ve yetersiz beslenme, lifli besinlerin az tüketilmesi,  sindirim problemleri bu sağlık sorunlarına örnek verilebilir.

Probiyotiklerin iyileşme sürecine takviye edici olarak kullanılabileceği durumlar aşağıda sıralanmıştır.

• Antibiyotik kullanımına bağlı oluşan ishal
• Hassas bağırsak sendromu
• Enfeksiyona bağlı ishaller
• İnflamatuar bağırsak hastalıkları

Probiyotik takviyeleri genellikle vücut tarafından kolay tolere edilebilir ve güvenilirdir. Ancak adaptasyon sürecindeki birkaç gün gaz veya karın ağrısı gibi şikayetler sık görülür. Bu şikayetler genellikle 2 hafta içerisinde geçmektedir. Bir süre sonra sindirim sistemi de düzene girmeye başlayacaktır.

Probiyotiklerin her zaman sık aralıklarla kullanılmasına gerek yoktur. Eğer vücut sağlıklıysa, kilo problemi yoksa ve kişi düzenli besleniyorsa probiyotik takviyelerine ihtiyaç duyulmaya bilir.

Özellikle beslenme düzeni sebze, meyve ve baklagil ağırlıklıysa bağırsak florasının daha sağlıklı olmalı yüksektir. Ancak AIDS gibi bağışıklık sistemini etkileyen bir sağlık sorunu varsa, probiyotik takviyelerinin kullanılmadan önce mutlaka doktora başvurulması gerektiği unutulmamalıdır.

Probiyotiklerin Yan Etkileri Olur Mu? 

Probiyotiklerin yan etkileri kullanılmaya başlandığı ilk zamanlarda şişkinlik veya karın ağrısı şeklinde görülebilir. Bu etkisi bakteri açısından zengin olmasında kaynaklanmaktadır. Gaz, şişkinlik veya karın ağrısı gibi şikayetler görüldüğünde probiyotik kullanımı bırakılmamalıdır. Yaklaşık 1-2 hafta sonra bu şikayetlerin ortadan kalktığı görülmektedir.

Probiyotikler Zayıflatır Mı?

Yapılan bilimsel çalışmalarda obez bireylerin bağırsak florasının zayıf bireylerden farklı olduğu sonucuna varılmıştır. Deney hayvanları üzerinde yapılan bir çalışmada ise; zayıf hayvanların bağırsaklarında bulunan bakterilerin kilolu hayvanlara transfer edilmesi sonucunda kilolu hayvanlarda ağırlık kaybının olduğu görülmüştür.

Bütün bu çalışmaların sonuçları bağırsak florasının vücut yağ oranını belirleyebileciğini düşündürtmüştür. Bu konuda yapılmış en bilimsel ve açıklayıcı araştırma 2013 yılında açıklanmıştır. Bu araştırmaya göre yağ oranı yüksek olan 200 birey 12 hafta boyunca Lactobacillus gasseri probiyotiği kullandırılmıştır. Bu araştırmanın sonucunda bireylerin karın bölgesindeki yağların %8,5’ini kaybettikleri görülmüştür.

Ancak probiyotiklerin obeziteye veya zayıflamaya kesin bir olumlu etkisinin olduğunu söylemek için daha fazla bilimsel çalışmaya ihtiyaç vardır.

Umarım probiyotikler hakkında bu ayrıntılı çalışmayı beğendiniz. Sorularınızı aşağıda yorum olarak bırakabilirsiniz. Ayrıca, bir önceki Ramazan Diyeti, Örnek Ramazan Menüsü ve Oruç Diyet Listesi başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.