Gut hastalığı halk arasında “padişah hastalığı”, tıp biliminde “podagra” olarak bilinir. Aşırı alkol ve et tüketimine bağlı olarak gelişir. Gut hastalığı tedavisi ve gut hastalığı diyeti hakkında bilimsel detayları sonuna kadar okuyun. Sorularınız olursa, yazının altına yorum olarak yazabilirsiniz. Tüm sorularınızı cevaplıyor olacağım.

Gut Hastalığı Nedir?

Halk arasında padişah hastalığı, zengin hastalığı olarak da bilinen gut hastalığı kalıtsal yatkınlığı olan metabolik bir bozukluktur. Pürin metabolizmasındaki bozulmalar sonucu oluşur. Besinlerin yapısında bulunan pürin vücutta parçalanarak ürik asite dönüşür ve sağlıklı bireylerin idrarında bulunur.

Pürin yıkımındaki bozukluklar veya aşırı ürik asit üretimi sonucu eklemlerde ürik asit birikimi görülür. Biriken ürik asit eklemlerde iltihaplanmaya yol açar ve bu durum gut hastalığı olarak adlandırılır. Eklemlerde oluşan şiddetli ağrılar ile kendini gösterir. Doktor kontrolünde uygun tanı ve tedavi sonucu iyileştirilebilen bir hastalık türüdür.

Gut Hastalığı Kimlerde Görülür?

Her yaşta karşılaşılabilen bir hastalık olmakla birlikte özellikle 40 yaş üstü erkeklerde görülür. Kadınlarda ise menopoz dönemi hormonların böbreklere olan etkisinden kaynaklı risk yüksektir.

Kalıtsal yatkınlık taşıyan bu hastalık pürin açısından zengin beslenen (et, sakatat, baklagiller…), aşırı alkol tüketen, fazla kiloları olan veya tetikleyici hastalığı olan (böbrek rahatsızlığı, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, obezite, diyabet) kişilerde görülebilir.

Gut Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Pürin hücrelerin yapısı ve kalıtım için gerekli bir bileşiktir. Pürin metabolizmanın son ürünü ürik asittir. Pürin katabolizması sonucu oluşan ürik asit kana karışır ve büyük kısmı idrarla vücuttan atılır. Böbreklerden yeterli ürik asit atımı sağlanamadığında kanda ürik asit konsantrasyonu artışı görülür.

Bu durum özellikle eklemlerde ve cilt altında kristallerin oluşmasına neden olur. Kandaki ürik asit düzeyinin normal kabul edilebileceği üst sınır 7 mg/dl olmakla birlikte gut hastalığı oluşumunda bu değer 7-9 mg/dl’ ye çıkmaktadır. Ürik asitin böbrekler tarafından yeterli atımı gerçekleşemediği veya vücutta ürik asit üretiminin yüksek olduğu durumlarda gut hastalığı görülebilir.

Çeşitli metabolik hastalıklar gut hastalığı oluşumunu destekleyebilir. Metabolik sendrom, diyabet, obezite gibi hastalıklara bağlı olarak vücutta ürik asit artışına rastlanabilir ve sonucunda gut hastalığı oluşabilir.

Kandaki ürik asit düzeyini arttıran hastalıklar aşağıdaki gibidir:

Gut hastalığı primer ve sekonder gut olmak üzere iki şekilde görülür:

  • Primer (birincil) gut: Metabolizma bozukluğundan kaynaklı oluşan gut hastalığıdır.
  • Sekonder (ikincil) gut: Obezite, diyabet, böbrek rahatsızlığı, yüksek tansiyon veya yüksek kolesterole bağlı oluşan gut hastalığıdır.

Gut Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Hastalık kandaki ürik asit artışı sonucu erimeyen sodyum üret tuzları şeklinde eklem yerlerinde birikmesi sonucu oluşan ağrılar ile kendini gösterir. Çoğunlukla ilk belirtisi ayak başparmağı eklemlerindeki ağrılar olmakla birlikte ayak bileği, ayak, el, el bileği, diz ve dirsek eklemlerinde de ağrılar görülebilir.

Ayak başparmağında oluşan etkiye “podogra” denir. Şiddetli ağrı geçtikten sonra bazı eklem yerlerinde ağrı birkaç gün veya birkaç hafta devam edebilir. Ağrının yanında sertlik, şişme, kızarıklık ve sıcaklık hissi de görülebilir. Ender karşılaşılan bir durum olmakla birlikte omuz, kalça ve bel ağrıları da oluşabilir. Hastalık ilerledikçe hastanın hareketleri sınırlanır, eklemlerini hareket ettirmede güçlük yaşar.

Gut Hastalığı Evreleri ve Safhaları Nelerdir?

Gut hastalığı 4 evrede görülür. Bunlar sırasıyla aşağıdaki gibidir:

1- Asemptomatik Hiperürisemi:

Bu evrede birey gut hastalığı belirtilerini yaşamaz. Fakat kandaki ürik asit seviyesi 6mg/dl’den yüksektir. Tedavi gerektirmeyen evredir. Ürik asit seviyesi düzenli olarak kontrol edilmelidir. Dengeli beslenme düzeni ve sağlıklı yaşam ile oluşabilecek gut hastalığı önlenebilir.

2- Akut Gut Atağı:

Bu evrede eklemlerde şiddetli ağrı ve şişlikler gözlenir. Bu belirtiler 5-10 gün içinde kendiliğinden geçer. Doktor kontrolünde uygun tedavi uygulanmalıdır.

3- İnterkritik Gut:

Ağrı, şişlik gibi şikayetlerin ortadan kalkar. Ardından tekrar alevlenmenin başladığı evredir.

4- Kronik Tofüslü Gut:

Bu evrede tofüs diye adlandırılan ürik asit kristallerinin cilt altında veya eklem çevresi dokularda çöküntü yaparak birikimi gerçekleşir. Gut hastalığının son ve geç evresidir.

Kemik ve kıkırdaklarda yıkıma neden olan eklem iltihabı ve ağrıları gelişir. Doktor eşliğinde uygun tanı ve tedavi ile çoğu gut hastası bu evreye gelmeden tedavi edilebilir.

Gut Hastalığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Gut hastalığı tedavisi ilaçlarla, uygun diyet programı ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazandırılarak uygulanır. Tedavi ile ağrıların azaltılması, iltihap süresinin kısaltılması, atakları önleme ve eklemleri koruma amaçlanır.

Kişi gut hastalığı belirtilerinin gözlenmediği, kandaki ürik asit düzeyi 6ml/dl üzerinde olduğu asemptomatik hiperürisemi dönemindeyse ilaç tedavisi gerekmeksizin yalnızca uygun diyet tedavisi ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları ile tedavi edilebilir.

İlaç tedavisi kişiden kişiye ve hastalık evresine göre farklılık gösterebilir. İlaç akut ataklardaki ağrı ve şişliği önlemek için, tekrarlayıcı ataklardan korunmak için, tofüs tedavisi ve böbreklerde ürik asit taşı oluşumunu engellemek için başvurulan tedavi yöntemidir.

Gut Hastalığı Diyet Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Şişmanlık ve obezitenin kandaki ürik asit miktarını arttırıcı etkisi vardır. Bu sebeple şişmanlık sorunu olan hastaların diyet tedavisi kilo vermeye uygun olmalıdır. Hızlı kilo vermek vücuttaki ürik asit miktarını arttırdığından kilo verimi kontrollü ve yavaş bir şekilde olmalıdır.

Ürik asit pürin metabolizmasının son ürünüdür. Bu sebeple diyette pürin içeriği yüksek besinler azaltarak ürik asit miktarı kontrol altına alınır. Et, balık, tavuk gibi zengin pürin içeriğine sahip gıdalar akut ataklarda önerilmez. Akut ataklar ortadan kalktığında porsiyon kontrolünde (60g/gün) tüketilebilir.

Yağ vücuttan ürik asit atımını olumsuz etkiler. Vücutta ürik asit birikimine sebep olur. Bu sebeple yağ diyette kontrol altında tutulur. Gut hastaları için diyet programı günlük enerji ihtiyacının yalnızca %20-25 oranında yağdan sağlayacak şekilde uygulanmalıdır. Diyette karbonhidrat oranı biraz arttırılır.

Diyete meyve ve sebzeler bolca eklenerek idrarın alkali olması sağlanır. İdrarın alkali olması sonucu ürat kristallerinin çökmesi engellenir. Diyette bikarbonat ve sitrat içeriği yüksek tutularak idrarın alkali olması sağlanır. Ayrıca bol sıvı içerek ürat kristallerinin vücuttan uzaklaştırılması önerilir.

Alkol metabolizması ile hiperürisemi oluşur. Diüretik etkiye sahiptir olan alkol ürik asit üretimini arttırıcı özelliktedir. Ayrıca ürik asitin böbrekler aracılığı ile vücuttan atımını engelleyici özelliktedir. Bu sebeple alkolden uzak durulması önerilir. Kahve ve çay yapısındaki bileşenler pürin metabolizmasını etkilemediğinden diyette serbest tutulan içeceklerdir.

  • Süt ve yoğurt vücuttaki ürik asit miktarını dengede tutmaya yardımcı besinlerdir.
  • Protein ihtiyacı yağsız veya az yağlı süt, peynir ve yoğurt ile karşılanabilir.
  • Siyadin içeriği yüksek çilek, böğürtlen, yaban mersini, kızılcık meyveleri kandaki ürik asit seviyesini düşürmede etkilidir.
  • Çavdar ekmeği ve esmer ekmek yerine beyaz ekmek, mısır ekmeği tüketimi önerilir.
  • Hazır soslardan, etli, et suyu kullanılmış veya hazır çorbalardan kaçınınız.
  • Karaciğer, sakatat, kümes hayvanları, küçük balıklar, sosis diyette yer almamalıdır.
  • Yağı az sığır eti, dana eti, kuzu, hindi, balık günlük 60 gram kadar tüketilebilir.
  • Tereyağı veya margarin yerine zeytinyağı, fındık yağı veya balık yağı tercih ederek oluşan iltihap azalır.
  • Haşlanmış veya rafadan yumurta tüketilebilir. Kızarmış yumurta tüketilmemelidir.

Gut Hastalığı Diyeti ve Örnek Diyet Listesi

Gut hastalığına uygun beslenme tedavisinde tercih edilecek besin çeşitlerine ve miktarlarına dikkat edilmesi gerekir. Alkollü içeceklerden, hazır meyve sularından, deniz ürünlerinden, kızartma gibi aşırı yağlı besinlerden, hazır çorba çeşitlerinden, sakatatlardan ve şarküteri ürünlerden uzak durulması gerekir.

Sebzelerden ıspanak, karnabahar, bezelye, mantar ve nohut, kuru fasulye, mercimek gibi bakliyat çeşitleri daha az tercih edilmesi ve porsiyonuna dikkat edilmesi gereken besinler arasındadır. Aşağıda gut hastalığına uygun olan ortalama 1300-1400 kalori değerinde beslenme programı örnek olarak verilmiştir.

Kahvaltı:

  • 2 dilim yağsız beyaz peynir
  • Domates-salatalık (yağsız)
  • 1-2 dilim beyaz ekmek veya mısır ekmeği

Kuşluk:

  • 1 porsiyon meyve

Öğlen:

  • 50 – 60 gr ızgara veya haşlama tavuk eti
  • 4 yemek kaşığı sebze yemeği
  • 1 dilim beyaz ekmek veya 3 kaşık pilav veya 1 kepçe çorba
  • Mevsim salata

İkindi:

  • 1 dilim beyaz peynir
  • 1 dilim etimek veya 2 adet girssini

Akşam:

  • 8 kaşık sebze yemeği
  • 1 kase az yağlı yoğurt
  • 1 dilim beyaz ekmek veya 3 kaşık pilav veya 1 kepçe çorba
  • Mevsim salata

Gece:

  • 1 porsiyon meyve + 1 bardak yağsız süt

Ayrıca, bir önceki İshali Ne durdurur, İshale İyi Gelen Yiyecekler başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz. Akut ve kronik ishal durumunda tüketmeniz ve uzak durmanız gereken besinler hakkında bilgi edinebilirsiniz.

Yararlanılan Kaynaklar:

  1. Prof. Dr. Ayşe Baysal, Diyet El Kitabı
  2. Gout – a guide for the general and acute physicians, http://www.clinmed.rcpjournal.org
  3. Veterans Affairs databases are accurate for gout-related health care utilization: a validation study, https://arthritis-research.biomedcentral.com/articles/10.1186/ar4425
  4. Diagnosis and treatment of gout in primary care, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22272526
Beğenin ve paylaşın, herkes faydalansın!