Karaciğer yağlanmasına ne iyi gelir ve bu özel sağlık durumdan ne yemeliyiz, tüm bu sorularına özel hazırladığımız bu yazıyı mutlaka sonuna kadar okuyun. Ayrıca, bu linkten örnek karaciğer yağlanması diyeti‘ne mutlaka göz atın.

Karaciğer vücuttaki en çalışkan organlardan biridir ve toksinlerin uzaklaştırılması, safra asidinin üretilmesi, bazı proteinler ve kolesterolün üretilmesi, fazla glikozun depolanması için glikojene dönüştürülmesi, demirin depolanması ve kanın pıhtılaşması gibi sağlık için hayati önem taşıyan birçok işlevde görev alır.

Bu işlevlerinin yanında karaciğer hücreleri yağın fazlasını da depolanmaktadır. Bu hücrelerde az miktarda yağ bulunması normal olmakla birlikte, %5’inden fazlası yağ olduğu takdirde karaciğerde yağlanma olduğu kabul edilir.

Yağlı Karaciğer ve Sağlıklı Karaciğer Karşılaştırması

Karaciğer yağlanması, dünyanın pek çok yerinde giderek daha yaygın hale gelmekte ve küresel olarak insanların yaklaşık %25’ini etkilemektedir. Günümüzdeki obezite, sağlıksız beslenme alışkanlıkları ve hareketsiz yaşam tarzı karaciğer yağlanmasının yüksek prevalansına katkıda bulunmaktadır.

Karaciğer yağlanması, erken bir aşamada tespit edildiğinde geri dönüşümlüdür. Kilo kaybı, fiziksel aktivite, beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleriyle iyileşme sağlanabilir. Ancak bazen özellikle gerekli önlemler alınmadığında diğer karaciğer hastalıklarına kadar ilerleyebilir.

Karaciğer Yağlanmasının Nedenleri Nelerdir?

En belirgin nedenlerden biri aşırı alkol tüketimidir. Alkol tüketimi dışındaki diğer yaygın nedenleri şunlardır:

  • Obezite
  • Bel çevresinde aşırı yağlanma
  • Hiperlipidemi (kanda çeşitli yağ tiplerinin yüksekliği)
  • Şeker hastalığı (bknz: Diyabet veya Şeker Hastaları Nasıl Beslenmeli?)
  • Rafine edilmiş karbonhidratların aşırı tüketimi
  • Hızlı kilo kaybı

Karaciğer Yağlanmasının Belirtileri Nelerdir?

Karaciğer yağlanmasının belirtileri nadir görülmektedir. Bu belirtiler:

  • Yorgunluk ve halsizlik
  • Karnın sağ veya merkez bölgesinde hafif ağrı veya dolgunluk
  • AST ve ALT dahil olmak üzere karaciğer enzimlerinin seviyelerinde artış olmasıdır.

Karaciğer Yağlanmasının Tipleri Nelerdir?

Alkole bağlı ve alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması olmak üzere iki ana tip vardır.

  • Alkole bağlı karaciğer yağlanması: Aşırı alkol tüketimi karaciğere zarar verir ve sonuç olarak karaciğer yağları gerektiği gibi parçalayamaz. Alkol tüketiminden kaçınmak, karaciğer yağlanmasını geriye döndürebilir.
  • Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması: Karaciğer dokusunda yağ birikmesi nedeniyle olur. Genellikle %5’ten fazla yağ olduğunda teşhis edilir.

Batı ülkelerinde yetişkinlerde ve çocuklarda en sık olarak alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması görülmektedir.

Karaciğer Yağlanmasında Beslenme Tedavisi Nasıl Olmalıdır?

Bazı diyet bileşenleri ve besin ögeleri karaciğer yağlanmasının gelişiminde, ilerlemesinde ve tedavisinde rol oynamaktadır. Beslenme tedavisi, tedavinin merkezi olarak düşünülmelidir. Bu yüzden karaciğer yağlanması olan bireylerin, kişiselleştirilmiş bir diyet önerisine sahip olması gerekir.

Genel olarak, özellikle trans/doymuş yağ ve kolesterol bakımından zengin, yüksek miktarda kırmızı ve işlenmiş et tüketimi ve fruktoz ilaveli içecekler bakımından zengin olan yüksek kalorili diyetler, karaciğer yağlanmasını ve daha kötü seyirli karaciğer hastalıklarına doğru ilerleme riskini arttırmaktadır.

Kilo Kaybı Sağlanmalı

  • Aşırı kilolu veya obez bireylerde karaciğer yağlanmasını tersine çevirmenin en iyi yollarından biri kilo kaybıdır.
  • Üç aylık bir sürede yapılan çalışmada kilolu yetişkinlerin, kalori alımının günde 500 kalori kadar azaltılmasının ortalama olarak vücut ağırlığında %8’lik bir kayba ve karaciğerdeki yağlanma yüzdesinde önemli bir azalmaya yol açtığı gösterilmiştir.
  • Kilo kaybı, aşırı kilolu ve obez bireyler için tavsiye edilir ancak hızlı kilo kaybı önerilmez.
  • Bu yüzden oldukça düşük kalorili diyetlerden kaçınılmalıdır, çünkü durumu daha da kötüleştirebilir ve karaciğerindeki yağlanmayı ve inflamasyonu arttırabilir.

Rafine Karbonhidratlardan Kaçınılmalı

  • Yüksek miktarda rafine karbonhidrat alımı, özellikle fazla kilolu veya insülin direnci olan bireylerde karaciğer yağlanmasını teşvik eder.
  • Bir çalışmada, üç hafta boyunca rafine edilmiş karbonhidratlar ve kalorisi yüksek olan bir diyet tüketen obez yetişkinlerin, ağırlıkları %2 artmasına rağmen, karaciğer yağlarında ortalama olarak %27’lik bir artış yaşadıkları belirtilmiştir.
  • Tam tahıllar, meyve ve sebze tüketimi ile karaciğer yağlanması arasında ise negatif bir ilişki olduğuna dair kapsamlı kanıtlar vardır.
  • Karaciğer yağlanması tanısı alan 73 yetişkin hastada yapılan bir çalışmada, tam tahıl tüketimi ile metabolik sendrom varlığı arasında negatif bir ilişki olduğu gösterilmiştir.
  • Bu bilgiler doğrultusunda karbonhidratlar açısından öneriler aşağıda yer almaktadır.
  • Diyetteki en iyi karbonhidrat kaynakları meyve ve sebzeler, tam tahıllar, baklagiller ve düşük glisemik indeksli yiyeceklerdir. Bu besinler lif bakımından yüksektir ve besin içeriği bakımından zengin gıdalardır.
  • Bunun aksine işlenmiş besinler; aşırı miktarda ilave şeker, doymuş yağlar ve trans yağlar içerdiği için besin değeri açısından fakir gıdalardır.
  • Karaciğer yağlanması olan bireyler günlük beslenmelerinde işlenmiş besinleri, fast foodları, ticari unlu mamulleri ve hamur işi tatlıları; kepekli tahıllar, sebze ve meyveler, baklagiller ve kuruyemişler gibi işlenmemiş besinlerle değiştirmelidir.

Aşırı Fruktoz Tüketimi Sınırlanmalı

  • Son yıllarda, fruktoz alımı önemli ölçüde artmıştır.
  • Esas olarak, şekerli ve tatlandırılmış içeceklerde bolca kullanılan sükrozdan (sofra şekeri) ve mısır şurubundan türetilir.
  • Fruktoz içeriği yüksek yiyecek ve içeceklerin fazla miktarlarda tüketimi karaciğerde yağ asidi ve trigliserit sentezini uyarır.
  • Meyveli sodalar ve enerji içecekleri gibi şekerli içeceklerin früktoz içeriği yüksek olduğundan tüketimi sınırlandırılmalıdır.

Yüksek Lifli Besinlerin Tüketimi Arttırılmalı

Genel nüfus için günlük lif alımı, 19 ila 50 yaş arası erkekler için 38 gram, kadınlar için 25 gram olarak belirlenmiştir. Yapılan bazı araştırmalar günlük 10–14 gram çözünür lif tüketmenin karaciğer yağını azaltmaya ve insülin duyarlılığını artırmaya yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. Lif alımını artırmak için:

  • Tüm ana öğünlerde sebze tüketilmeye özen gösterilmelidir.
  • Tabağın büyük bir kısmını sebze oluşturmalıdır, çeşitli renklerdeki sebzeler tercih edilmelidir.
  • Tam tahıllı ekmek ve tahıl çeşitleri seçilmelidir.
  • Kırmızı et yerine haftada 2-3 kez baklagil yemekleri tercih edilmelidir.
  • Her gün taze meyve ve sebze tüketilmelidir.

Doymuş Yağların Yerini Çoklu ve Tekli Doymamış Yağ Asitleri Almalı

Doymuş yağların çoklu doymuş yağ asitleriyle değiştirilmesinin yağ profilini ve kan basıncını iyileştirebileceğini gösteren yeterli kanıtlar göz önüne alındığında, doymuş yağ alımı sınırlı olmalıdır. Bunun için:

  • Diyetteki toplam yağ miktarı azaltılmalıdır.
  • Bunun için kaymak, krema, yağlı etler, mayonez gibi yağ içeriği yüksek yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
  • Kızartılmış besinler ve kolesterol içeriği yüksek besinlerin tüketiminden kaçınılmalıdır.
  • Haftada 2-3 kez balık (somon, sardalye, alabalık, ton balığı, uskumru vb.) tüketilmelidir.
  • Yağ olarak sızma zeytinyağı özellikle salata ve sebzelerde kullanılabilir.
  • Ara öğünlerde belirli miktarlarda fındık ve ceviz gibi yağlı tohumlara yer verilebilir.

Karaciğer Yağlanmasına Ne iyi Gelir? İyi Gelen Besinler? 

Brokoli:

  • Çeşitli sebzeler tüketmek, karaciğer yağlanması hastalığı için genel olarak faydalıdır ancak brokoli, bu bireylerin diyetine dahil etmeyi düşünmesi gereken bir sebzedir.
  • Brokolinin uzun vadeli tüketiminin farelerin karaciğerinde yağ birikimini önlemeye yardımcı olduğunu bulunmuştur.

Yeşil çay:

  • Özellikle vücut yağ yüzdesini ve kandaki yağ miktarını azaltmaya yardımcı olabilir.
  • Bir çalışmada, yeşil çaydaki kateşinler olarak adlandırılan antioksidanların, karaciğer yağlanması olan kişilerde karaciğer yağının ve inflamasyonun azalmasına yardımcı olduğu bulunmuştur.

Ceviz:

  • Omega-3 yağ asitleri bakımından özellikle yüksektir.
  • 2015 tarihli bir raporda, ceviz tüketiminin alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması olan kişilerde karaciğer fonksiyon testlerini iyileştirdiği tespit edilmiştir.

Sarımsak:

  • Karaciğer yağlanması hastalığı olan kişiler için faydalı olabilir.
  • Yapılan bir araştırma, sarımsak takviyesinin karaciğer yağlanması olan kişilerde vücut ağırlığını ve yağ miktarını azaltmaya yardımcı olduğunu ortaya koymuştur.

Avokado:

  • Sağlıklı yağlar bakımından zengin olmasının yanı sıra aynı zamanda kan şekeri ve vücuttaki oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olabilecek anti-enflamatuar bileşenler ve çözünür lifler içerir.
  • Avokado, salatalara ve soslara yağ yerine eklenebilir.

Ayrıca, bir önceki Intermittent Fasting Diyeti Nedir, Nasıl Yapılır? başlıklı yazımıza göz atabilir. 2 öğünden oluşan aralıklı oruç diyeti ve beslenmesi hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Kaynaklar

  • https://www.healthline.com/nutrition/fatty-liver
  • GEORGE ES, FORSYTH A, ITSIOPOULOS C,  NICOLL AJ, RYAN M, ROBERTS SK, TIERNEY AC (2018). Practical Dietary Recommendations for the Prevention and Management of Nonalcoholic Fatty Liver Disease in Adults. Advances in Nutrition, 9(1): 30–40, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29438460
  • FREIDOONY L, KONG ID (2014). Practical approaches to the nutritional management of nonalcoholic fatty liver disease. Integrative medicine research, 3(4): 192–197, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5481766/
  • SCAGLIONI F, MARINO M, CICCIA S, PROCACCINI A, BUSACCHI M, LORIA P, CARUBBI F (2013). Short-term multidisciplinary non-pharmacological intervention is effective in reducing liver fat content assessed non-invasively in patients with nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD). Clinics and research in hepatology and gastroenterology, 37(4): 353-358
Beğenin ve paylaşın, herkes faydalansın!