Bu yazımızda, A vitamini nedir ve hangi besinlerde bulunur konularında Diyetisyen gözüyle bilimsel bir şekilde açıklıyor olacağız. Sorularınız olursa, yazının altına yorum olarak bırakabilirsiniz.

A Vitamini Nedir?

Vitamin A yağda çözünebilen berrak sarı bir kristaldir. A vitamini gözlerin retina kısmında, dokularda, kemiklerde, dişlerde ve cilt yapısında önemli roller alan vitaminler arasındadır. Vücutta depo edilmektedir. Bu nedenle uzun süre eksikliği görülmemektedir.

> Ayrıca, Vitamin Nedir? Tüm Vitamin Çeşitleri, Özellikleri ve Görevleri başlıklı yazımıza mutlaka göz atın.

A vitamini hayvansal ve bitkisel kaynaklarda bulunmaktadır. A vitamini içeren hayvansal kaynaklarda vitamin A retinol denilen bileşenleri, bitkisel kaynaklarda karotenoid denilen bileşenleri içermektedir. Retinol ve karotenoidler besinler yolu ile vücuda alındığında A vitaminine dönüşmektedir. Retinol gözlerin retina kısmındaki pigmentlerin üretiminde kullanılmaktadır. Göz sağlığına oldukça iyi gelmektedir.

A Vitamininin Görevleri Nelerdir?

  • A vitaminin en belirgin görevi görme sağlığını oluşturmaktır. Gözün retina kısmında 4 çeşit Vitamin A vardır. Bunlar rodopsin ve 3 farklı iodopsindir. Rodopsin gece görmeden sorumludur. İodopsinler gündüz ve renkli görmeden sorumludur.
  • İmmün sistemin çalışmasında bu vitamin çok önemli bir rol üstlenmektedir. Doku salgılarında ve salgıların devam etmesinde görev almaktadır. Enfeksiyon durumunda korucu faktör olarak görev alır. Bu vitamin, öncelikle viral enfeksiyonlarda immün sistemi kuvvetlendirmek için tedavi amaçlı kullanılmaktadır.
  • A vitamini gözlerin kuruması diye isimlendirilen kısaroftalmiye hastalığını önlemek için gereklidir.
  • Kas ve kemiklerdeki yapım ve onarım için gereken proteinin sentezi için gereklidir.
  • Solunum ve gastrointestinal sistemini kaplayan dokuların korunmasında görev alır.
  • Vücut sıvısının dengesinde görev alır.
  • Hücrelerin çalışmasında ortaya çıkan zehirli gazlardan hücreleri korumak için anti-oksidan etki göstermekte görevlidir.

A Vitamini Faydaları Nelerdir?  

  • Gözde renkli ve ışık durumuna göre net görmeyi sağlar. Gözü korur. Göz sağlığını korumak için A vitaminin E ve C vitamine de ihtiyacı vardır. Vitaminler birlikte etkileşim halindedirler.
  • Gözde katarakt oluşumunu en aza indirdiği bildirilmiştir.
  • Büyüme ve gelişmede doku onarımı ve yapımında fayda sağlar.
  • Besinlerdeki karotenler A vitaminden daha fazla anti-oksidan aktive göstermektedir. Kanserden korunma yollarından biriside anti-oksidan olarak zengin beslenmedir. Karotenlerin anti-oksidan özelliğinden dolayı kanserden koruyu olduğu bilinmektedir.
  • Bu vitamin, ilk olarak çocuklarda kızamık hastalığının engellenmesinde kullanılmıştır ve olumlu etkileri olduğu bildirilmiştir.
  • Bebeklerin akut viral enfeksiyon gelişiminde bu vitamin tedavi amaçlı kullanılmaktadır.
  • Sivilce oluşumu, hiperkeratotik cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Cilt sağlığı ve doku çoğalmasını sağlamaktadır.
  • Cilt koruyucu etkisinden dolayı E vitamini ile birlikte kırışıklık oluşumunu engellemekte ve azaltmaktadır.

Günlük A Vitamini İhtiyacı Nasıl Hesaplanır ve Ne Olmalıdır?  

Günlük vitamin A ihtiyacı yaşa göre değişiklik göstermektedir. Tabloda yaşa göre A vitamini ihtiyaçları verilmiştir. Yetişkin bireylerde bu vitamin ihtiyacı 600-1000 mcg/gün’dür. Normal yetişkin bir bireyin günde 25000 IU karoten alması önerilmektedir.

Bebek ve çocukluk dönemi için günlük ihtiyaç şu şekildedir;

  • 6 ay bebeklerde günlük olarak 400 mcg
  • 7- 12 ay bebeklerde günlük olarak 500 mcg
  • 3 yaş çocuklarda günlük olarak 300 mcg
  • 4- 8 yaş çocuklarda günlük olarak 400 mcg
  • 9- 13 yaş çocuklarda günlük olarak 600 mcg
  • 14- 18 yaş ergenlerde günlük olarak 900 mcg
  • Gebelik döneminde günlük 770 mcg
  • Emzirme döneminde günlük 1300 mcg

A Vitamini En Çok Hangi Besinlerde Bulunur? 

En çok bulunan ana kaynaklar şu şekildedir:

  • Karaciğer,
  • Böbrek,
  • Süt,
  • Yoğurt,
  • Tereyağıdır.

Bitkisel kaynaklar;

  • Yeşil yapraklı sebze ve meyveler ıspanak, marul, brokoli, maydanoz, yeşil fasulye, pırasa, yeşil elma, bezelye, kuşkonmaz, kapari
  • Turuncu renkli sebze ve meyveler havuç, kabak, kayısı, mango, patates, portakal, mandalina

Hayvansal kaynaklar;

  • Balıklar ve kabuklu deniz canlıları (somon, sardalya, karides vb.)
  • Yumurta sarısı,
  • Kümes hayvanları

Diğer kaynaklar:

  • Palmiye, Hindistan cevizi gibi tropikal yağların karoten oranı yüksek olarak bilinir, ancak palmiye yağı işlendiğin de özellikle hidrojenize edildiğinde karoten miktarı azalmaktadır.

A Vitamini Eksikliği Neden Kaynaklanır ve Nasıl Anlaşılır? 

  • A vitaminin eksikliği MÖ 1500 yıllarından beri olduğu tahmin edilmektedir. Halk sağlığı açısından 20. yüzyılda sanayileşme ile birlikte tereyağı yerine margarin kullanımı, süt yerine süt tozu kullanımı ile birlikte besin öğesi alım yetersizliği ile birlikte A vitamini eksikliği oluşmaya başlamıştır.
  • Kandaki A vitamini serum düzeyinin 20 µg/dl’nin altında olması eksikliğini göstermektedir.
  • A vitamini eksikliği yetersiz ve dengesiz beslenme sonucu meydana gelebilmektedir. Bunun dışında emilim bozuklukları, sindirim bozuklukları, karaciğer hastalıkları, safra asit salınım bozuklukları gibi durumlarda da A vitamini eksikliği veya yetersizliği görülebilmektedir.
  • Vitamin A eksikliğine bağlı gözle alakalı bütün bulgular için kseroftalmi terimi kullanılır. Enfeksiyonlara uygun bir ortam oluşup keratit, konjuktivit görülebilir. Körlük A vitamini eksikliğinin en önemli komplikasyonlarından biridir. Kseroftalmi ABD’de nadir görülmesine rağmen Asya’daki en önemli önlenebilir körlük nedenlerindendir.
  • Görme üzerinde etkili rodopsin ve iodopsin Vitamin A çeşitlerinde eksiklik meydana gelecektir. Renk, algılama, seçme konusunda görüntü problemleri yaşanmasına neden olabilmektedir.
  • Yağ emilim bozukluklarında kistik fibroz, pankreas hastalıkları, obezite ameliyat sonrası gibi durumunda A vitamini eksikliği görülebilmektedir.
  • Vegan beslenen bireylerde Vitamin A eksikliği görülebilmektedir. Bunu engellemek için en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketimi önerilmektedir. Koyu yeşil yapraklı sebzeler, turuncu ve sarı meyvelerin daha çok tercih edilmesi önerilmektedir.
  • E vitamini ve çinko A vitamininin fonksiyon görmesi için gereklidir. Çinko, C vitamini, tiroid hormon eksikliklerinde vücutta retinol ve karotenoidlerin A vitaminine dönüşümü bozulur. Çinko ya da E vitamini eksikliği, A vitamini metabolizmasını bozmaktadır. Çünkü bu iki besin A vitaminin emilim, taşınma ve hareketlerinde önemli bir rol oynar.
  • Vitamin A eksikliğinde enfeksiyon riskinde artış görülmüştür. A vitamini immün sistemle yakından ilişkilidir. Eksikliğinde antikor cevabı azalmaktadır. Enfeksiyon durumunda vücutta A vitamini azalır. Enfeksiyon durumunda A vitaminince zengin beslenme önerilmektedir. Kaliforniya’da yapılan bir çalışmada çocuklarda kızamık hastalığı sonucunda %50’sinde A vitamini eksikliği olduğu saptanmıştır.
  • Gebelikte Vitamin A eksikliği durumu bebeklerde anamolilere neden olabilmektedir.
  • Kadınların vitamin A eksikliğinde bağışıklık sistemi zayıflamaktadır. Bu nedenle vajinal enfeksiyonların görülme durumu daha fazladır.

Bitot Lekesi

A vitamini eksikliğinde gözün 3 bölümü olan retina, konjontiva ve kornea etkilenir. Bu vitamin eksikliği sonucu gözde kuruluk ve konjontiva da leke oluşur. Bu lekeye bitot lekesi denir. Bu bölgede lokal enfeksiyonlar oluşur. Görmenin kısmi veya tamamen engellenmesine neden olur. 

A vitamini Eksikliği Bitot Lekesi

A Vitamini Fazlalığında Ne Olur?

A vitamininin yüksek doz alımında;

  • Baş ağrısı,
  • Duygu durum bozukluğu,
  • Kas ve eklem ağrıları,
  • Kuru havalarda dudak çatlaması, deri kuruluğu,
  • A vitamin eksikliği durumunda takviye olarak kullanılan A vitamini gebelik durumunda bebek gelişimini etkilemektedir bu nedenle vitamin eksikliği giderildikten sonra gebelik planlanması gerektiği önerilmektedir.
  • A vitaminin yüksek doz alınması durumunda D vitaminin kandaki değerinin azaldığı bildirilmiştir. A vitaminin fazla alınması yağda eriyen vitaminlerle etkileşim halinde olduğu bildirilmiştir.
  • A vitaminin yüksek doz alınması durumunda çocuklarda kafa basıncını artmasına neden olduğu bildirilmiştir. Buna bağlı olarak papil ödeminin meydana geldiği bildirilmiştir.
  • Vitamin dozunun ayarlanması ile semptomların zamanla azaldığı ve tam iyileşmenin sağlanabildiği bildirilmiştir.
  • Beslenmede vitamin A yönünden zengin beslenme A vitamini fazlalığına neden olmamaktadır.
Beğenin ve paylaşın, herkes faydalansın!