Aşırı terleme, yorgunluk, halsizlik, ishal veya kemik ağrınız varsa, D vitamini eksikliği yaşıyor olabilirsiniz. D vitamini eksikliği belirtileri nelerdir ve tedavi yöntemleri hakkında detaylara aşağıdaki araştırmamızdan ulaşabilirsiniz. Diyetisyen gözüyle, tüm bilimsel bilgileri okuyun. Sorularınız olursa, yazının altına yorum olarak bırakabilirsiniz.

D vitamini nedir?

Vücudumuzdaki metabolik faaliyetlerde önemli birçok görevi olan D vitamini, yağda eriyen (A,D,E,K)  4 vitaminden biridir. Cildin güneş ışığı ile temasında D vitamini aktifleşir, kalsitrol dediğimiz yapıya dönüşür ve bu haliyle vitaminlerden ayrılarak, hormon olarak da anılır.

D vitamininin, D2 ve D3 olmak üzere 2 formu vardır;

  • D2 -ergokalsiferol, bitkisel ürünler ve takviyelerde bulunur. Başlıca iki temel kaynağı vardır; portakal ve mahun cevizi..
  • D3-kolekalsiferol, hayvansal ürünlerde ve takviyelerde bulunur. Balık, balık yağı, yumurta, ciğer gibi hayvansal kaynaklı besinlerde..

> Ayrıca, Vitamin Nedir? Tüm Vitamin Çeşitleri, Özellikleri ve Görevleri başlıklı yazımıza mutlaka göz atın.

D vitaminin görevleri nelerdir?

  • D vitamini besinlerle ya da takviyelerle alınan kalsiyumun emilimini ve vücutta kullanımını sağlar.
  • Böbrekten kalsiyum atılımını azaltır.
  • Kalsiyumun kemikte tutulmasını ve bu sayede kemiğin sert ve dayanıklı olmasını sağlar.
  • Kalsiyum ve fosfor metabolizmasında büyük önem taşır.
  • Diş sağlığı için gereklidir, dişlerin dayanıklı ve güçlü olmasını sağlar.
  • Bağışıklık sistemini destekleyerek vücut direncini artırır, hastalıklara karşı korur.
  • Akciğer ve solunum yolu enfeksiyonlarında koruyucu etkiye sahiptir.
  • Ayrıca D vitamininin, kanser riskini azalttığı ve Alzheimer’a karşı koruyucu etkiye sahip olduğu yapılan klinik araştırmalarla kanıtlanmıştır.
  • Eksikliği; raşitzm, osteoporoz, osteomalazi gibi hastalıklara sebep olur.

D Vitamini Eksikliği Nedenleri Neler Olabilir?

D vitamini eksikliğinin birbirinden bağımsız birçok sebebi olabilir.

  • Güneş ışığını doğrudan alamamak:
    • D vitamini güneş ışığının ciltle teması sonucu deride sentezlenir. 15 faktör ve üzerindeki güneş koruyucu kullanımı D vitamini sentezini engeller. Hatta 8 faktörlük bir güneş koruyucunun bile ciltteki D vitamini sentezini %95 azalttığı yapılan bilimsel bir çalışmayla kanıtlanmıştır. Vücudu giysilerin kapatması, kapalı alanlarda uzun süreli çalışma hayatı da yine bu durumda gerçekleşen eksiklik nedenleridir.
    • Mevsim, iklim gibi coğrafi koşullar D vitamini eksikliğinin başlıca sebeplerindendir. Özellikle güneşin az görüldüğü kış aylarında D vitamini eksikliği artar.
  • Vücutta D vitamini emilimi engelleyici faktörler:
    • Kişi yeterli miktarda D vitamini almasına rağmen, emilimini gerçekleştiremediği için vücutta eksikliği görülebilir. Bu emilim probleminin sebebi kullanılan ilaçlar olabilir. Çölyak, kistik fibröz, chron gibi hastalıklar da D vitamini emilimini engeller. Buna ek olarak Gastrik by-pass ameliyatı sırasında mideden ve ince bağırsaktan emilimin gerçekleştiği dokular alındığından, ameliyat sonrasında D vitamini emilimi azalır.
  • Kronik karaciğer ve böbrek hastalıkları:
    • Güneş ışığı ile deride oluşan ve besinlerle alınan D vitamininin vücutta aktif formuna dönüşebilmesi için çeşitli enzimler gereklidir, bu enzimler kronik karaciğer ve böbrek hastalarında üretilemez ise bu da D vitamini eksikliğine sebep olur.
  • Koyu cilt rengi:
    • Koyu ten rengine sahip esmer bireylerde ciltteki renk pigmentleri D vitamini sentezini engellediğinden, açık tenli bireylere göre koyun ten renkli bireyler D vitaminine daha çok ihtiyaç duyarlar. Örneğin açık tenli bir bireye tavsiye edilen günlük güneşlenme süresi 15 dakika iken koyu tenlilerde bu süre iki katına kadar çıkar.
  • Yaş:
    • Yaş ilerledikçe cilt dokusu incelir, bu sebeple D vitamini sentezi azalır, bu durum yaşlılarda oluşabilecek kemik kırılmaları, osteoporoz (kemik erimesi) riskini doğrudan arttırır. Özellikle 65 yaş sonrasında D vitamini eksikliği artar ve genellikle takviye alınması önerilir.
  • Obezite:
    • D vitamini yağda çözünen bir vitamin olduğu için, obezite sorunu yaşayan bireylerde yağ dokuda depolanır ve metabolizmada faaliyet gösteremez. Metabolize olamadığından vücutta yeterli seviyede olsa dahi serum düzeyi düşüktür.

D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

  • Baş ve boyun bölgesindeki aşırı terleme: D vitamini eksikliği vücut sıcaklığını arttırır, vücut aktivitesi normalken vücut sıcaklığı arttığından vücut terlemeye başlar. D vitamini eksikliğinin en karakteristik belirtisidir.
  • Kaslarda güçsüzlük, halsizlik ve sürekli yorgunluk: D vitamini doğrudan kemik ve kas sağlığını etkileyen bir vitamin olduğundan eksikliğinde, kaslar faaliyetlerini sağlıklı şekilde gerçekleştiremez ve kaslarda güçsüzlük oluşur. Bu durum sürekli yorgunluk ve halsizliğe neden olur.
  • Kemik ve sırt ağrıları: Kalsiyum kemikler için vazgeçilmez bir yapıtaşıdır. D vitamini kalsiyumun emilmesini ve doğru şekilde metabolize edilmesini sağlar. Eksikliğinde kemiklerde, sırtta ve bel bölgesinde ağrı gözlenir. Bu eksiklik yüksek düzeylere ulaşırsa kemikte doku kaybı gibi ciddi sorunlara neden olabilir.
  • İshal: D vitamini sindirim ve boşaltım sistemi üzerinde de düzenleyici rol oynar. Beslenme düzeninde herhangi bir değişiklik yokken aniden başlayan ishalin nedeni olarak, D vitamini eksikliği düşünülebilir.
  • Saç dökülmesi: Saç dökülmesinin birçok sebebi vardır, D vitamini eksikliği de bunlardan biridir. D vitamini saç ve saç köklerindeki hücrelerin sağlığını destekler, eksikliğinde ise saç telleri incelip kırılır.
  • Daha sık enfeksiyona yakalanma, hastalık süresinin uzaması: D vitamini bağışıklık sistemi üzerinde olumlu etkisi olan çok önemli bir vitamindir. Uzun sürede geçmeyen grip, nezle gibi rahatsızlıklarda akla D vitamini eksikliği gelmelidir.
  • Depresyon, melankolik ruh hali: D vitamini eksikliğinin en önemli belirtilerinden biri de depresyondur. D vitamini vücudumuzda mutluluk hormonu dediğimiz serotoninin üretilmesi ve salgılanmasında büyük rol oynar. Eksikliği; nedeni olmaksızın mutsuzluk, üzgünlük gibi olumsuz duyguların yoğun bir şekilde yaşanmasına sebep olur.

D Vitamini Takviyesi Hangi Durumlarda Gerekli Olur?

Yeterince güneş ışığından faydalanmayan, D vitamini yönünden zengin besinleri tüketemeyen bireylerde, osteoporoz hastalarında, hamile ve emziren kadınlarda D vitamini eksikliğinin görülmesi kaçınılmazdır.

Buna ek olarak eksikliğin klinik tanısı, D vitaminin kanda en çok bulunan formu olan 25-hidroksi vitamin D [25(OH)D]’ye bakılarak konulur.

25(OH)D seviyesi;

  • 30 ng/ml üzerindeyse normal
  • 20-30 ng/ml aralığındaysa D vitamini yetersizliği
  • 20 ng/ml altındaysa D vitamini eksikliği tanısı konulur.

D vitamini yetersizliğinde ve eksikliğinde takviye gereklidir.

Risk grubunda;

  • Sadece anne sütüyle beslenen yeni doğanlar,

(Anne sütü D vitamini açısından zayıf bir kaynaktır. Sadece anne sütüyle beslenen bebeklere D vitamini takviyesi gereklidir.)

  • Koyu ten rengine sahip bireyler,
  • 65 yaşın üzerindeki bireyler,
  • Obezite sorunu yaşayan bireyler,
  • Kronik karaciğer ve kronik böbrek yetmezliği yaşayan hastalar,
  • Osteoporoz hastaları bulunur.

Günlük alınması gereken D vitamini miktarı nedir?

D vitamini ihtiyacı yaşa göre değişkenlik gösterir. Tavsiye edilen günlük tüketimi IU (uluslararası birim) cinsindendir.

  • Yeni doğanlarda (1-12 ay arası):  400 IU
  • Çocuklarda (1-13 yaş arası):  600 IU
  • Gençlerde (14-18 yaş arası):  600 IU
  • Yetişkinlerde (19-70 yaş arası):  600 IU
  • 71 yaş ve üzerindekilerde: 800 IU
  • Hamile ve emziren kadınlarda: 600 IU

D Vitamini Eksikliği Olması Durumunda Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

D vitamini eksikliğinin tedavisinde; D vitamini, enjeksiyonla direkt vücuda ya da ağızdan takviye olarak alınır. Yaşa ve eksikliğin derecesine göre gerekli doz ve uygun tedavi yöntemi hekim tarafından belirlenir. D vitamini enjeksiyonu 6 aylık, D vitamini ampulleri 3-4 haftalık, ağızdan alınan takviyeler (D vitamini spreyleri ya da hapları) ise günlük ihtiyacı karşılamaktadır. Kişinin güneş ışığını doğrudan alamayışı ya da yukarıda bahsettiğimiz hastalıkları yaşaması tedavi yöntemi ve süresi için belirleyici faktörlerdendir.

D vitamini takviyesinin alındığı miktar kadar nasıl alındığı da önemlidir. D vitamini takviyesi alırken aç karnına almamaya özen gösterilmelidir. D vitamini yağda çözünen bir vitamin olduğundan yağ içeren bir yemekle alınması emilimini aç karnına alınmasına göre %32 artıracaktır. Bu sayede D vitamini depoları istenilen aralığa daha kısa sürede gelecektir.

D Vitamini Eksikliği Tedavisi Ne Kadar Sürer?

  • D vitamini eksikliği yaşayan çocuklar için (1-18 yaş arası):

Günlük 2000 IU D vitamini takviyesi en az 6 ay boyunca, ya da 50.000 IU haftada 1 kez en az 6 hafta boyunca olmak üzere verilir. Kandaki 25(OH)D, 30 ng/ml seviyesinin üzerine ulaştığında tedavi tamamlanmış olur.

  • D vitamini eksikliği yaşayan yetişkinler için:

Günlük 1500-2000 IU takviye kandaki 25(OH)D seviyesi 30 ng/ml üzerine çıkana kadar alınır.

Daha hızlı bir tedavi için, günlük 6000 IU D vitamini takviyesi kandaki 25(OH)D seviyesi 30 ng/ml üzerine çıkana kadar, ya da haftada 1 kez 50.000 IU olmak üzere 8 hafta boyunca alınarak eksiklik tedavi edilir.

  • Obezite ve D vitamini emilimi sorunu yaşayan hastalar için:

D vitamini eksikliği yaşayan yetişkin bir bireye göre 2-3 kat daha fazla takviye verilir. Tedavide günlük 6000-10.000 IU D vitamini takviyesi, 25(OH)D seviyesi 30 ng/ml üzerine çıkana kadar kullanılır.

D vitamini bakımından zengin besinler nelerdir?

  • Somon balığı gibi yağlı balıklar,
  • Sığır ciğeri,
  • Peynir,
  • Mantar,
  • Yumurta sarısı,

gibi besinler doğal yollarla alabileceğimiz D vitamini açısından zengin kaynaklardır.

D vitamini eksiliği hakkında bu araştırmamızı beğendiyseniz, aşağıdaki sosyal medya paylaşım tuşlarından paylaşabilirsiniz. Ayrıca, bir önceki A Vitamini Nedir? En Çok Hangi Besinlerde Bulunur? başlıklı yazımıza göz atabilir. A vitamini hakkında tüm detaylı bilimsel bilgilere ulaşabilirsiniz.

Beğenin ve paylaşın, herkes faydalansın!