Demir eksikliği, başta cilt solgunluğu, yorgunluk ve güçsüzlük gibi birçok sağlık durumuna neden olabilir. Bu yazımızda, demir eksikliği belirtileri nelerdir, anemi tedavisi ve diyet yöntemlerini bulabilirsiniz. Sorularınız olursa yazının altına yorum olarak bırakın, tüm sorularınızı cevaplıyor olacağım.

Demir Eksikliği Nedir? Anemi Nedir?

Yetişkin bir bireyin vücudunda yaklaşık 3-5 gram demir bulunur. Kan üretimi için oldukça gerekli bir mineral olan demir vücutta kan hücrelerindeki hemoglobin ve kas hücrelerindeki miyoglobinde depolanır. Ayrıca karaciğer, dalak, kemik iliği ve iskelet kaslarında demir depolamakla sorumlu bir protein olan ferritin bulunmaktadır. Vücutta demir eksikliğini tespit etmek için yapılan kan tahlillerinde kandaki ferritin miktarına bakılarak değerlendirir. Kandaki ferritin miktarı düşüklüğü kansızlık olarak tanımlanır.

Demir eksikliği anemisi vücutta yeterince demir mineralinin bulunmamasına bağlı olarak kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve oksijenin taşınmasını sağlayan hemoglobin miktarında azalma görülen, dünyada en sık karşılaşılan anemi türüdür.

Demir eksikliğine bağlı anemi ile yetersiz demir alımı yanlış diyet uygulanması sonucu karşılaşılabilir. Çocukların demir ihtiyacı fazladır. Çocukların emzirme döneminde anne sütü yerine demir içeriği olmayan mamalarla beslenmesi ve bir yaşından önce inek sütüne geçilmesi demir eksikliğine neden olabilir.

Anemi Neden Olur? Kimlerde Görülür?

Kadınlarda demir eksikliği anemisi erkeklere kıyasla daha sık karşılaşılır. Yapılan araştırmalara göre, erkek bireylerin %20’sinde, kadın bireylerin %35’inde ve hamile kadınların %50’sinde demir eksikliği belirtileri görülmektedir.

Özelikle doğurganlık çağında olanlar, hamileler ve emziren kadınlarda anemi riski yüksektir. Doğurganlık çağına gelmiş kadınların risk taşımasının nedeni menstrüasyon döngüsü sürecinde yaşanan kan kaybıdır. Hamilelik ve emzirme dönemindeki kadınların demir ihtiyacı artmaktadır. Buna bağlı olarak demir eksikliği durumunda anemi görülebilir.

Ayrıca demir açısından zengin besinleri yetersiz tüketmek, yanlış diyet uygulamak, aşırı çay ve kahve tüketmek, hayvansal kaynaklı gıdaları yetersiz tüketmek, hazır gıdalı ürünlerle beslenmek ve demir emilim problemi yaşamak demir eksikliğine bağlı anemi görülme riski taşıyan durumlardır.

Anemi, Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Demir eksikliği belirtileri arasında aşağıdaki sağlık durumları yer alır.

  • Cilt Solgunluğu: Demir eksikliği sonucu kanın kırmızı renkte olmasını sağlayan hemoglobin miktarında düşüş oluşarak cilt soluk renkte görülür. Dudak ve yüz başta olmak üzere vücudun tamamında cilt solgunluğu oluşur.
  • Toprak, kil ve buz yeme isteği: Özellikle hamilelik dönemindeki kadınlarda karşılaşılan toprak, kil, kar, buz gibi gıda olmayan maddelere karşı aşırı artmış yeme isteği demir eksikliğinin bir işaretidir.
  • Vücutta yorgunluk ve güçsüzlük: Demir minerali eksikliği yaşayan bireylerde oksijeni dokulara taşıyan hemoglobin miktarında düşüş görülür. Hemoglobin sayısındaki düşüş nedeniyle hücrelere yeterli oksijen taşınamaz. Bu yüzden vücut daha az oksijenle fonksiyonlarını gerçekleştirmeye çalışıyor. Bu durumdan tüm hücreler etkilenir ve birey kendini sürekli yorgun ve güçsüz hissetmesine neden olur.
  • Nefes nefese kalma, kalp çarpıntısı ve göğüs ağrısı: Egzersiz ve benzeri efor sarf edilen durumlarda kanın oksijen taşıma kapasitesindeki düşüklük sonucu zorluklar yaşanır. Çünkü vücudun oksijene duyduğu ihtiyaç bu gibi durumlarda artmaktadır. Fakat demir eksikliği belirtileri durumunda hücreler yeterli oksijeni bulamadığından beynimiz oksijen temin edebilmek için daha fazla nefes alıp vermeye teşvik eder. Ayrıca bu oksijen yetersizliği sonucu kalp daha hızlık kan akışı sağlayarak dolaşımı hızlandırır ve oksijen eksikliğini kapatmaya çalışır. Kalbin bu temposu kalp çarpıntısına ve göğüs ağrısına neden olmaktadır.
  • Konsantrasyon bozukluğu: Demir eksikliğinin neden olduğu yetersiz oksijen miktarının etkilediği başlıca organlardan biri de beyindir. Fonksiyonlarının düzgünce çalışabilmesi için yeterli oksijene ihtiyaç duyan beyin, demir eksikliği belirtileri durumunda yeterli oksijene ulaşamayıp başta konsantrasyon bozukluğu olmak üzere birçok sorunla karşılaşır.
  • Üşüme hali: Kansızlık durumunun başlıca belirtilerinden biri de üşüme halidir. Birey eskiden üşümediği durumlarda demir eksikliği belirtileri sonrası oluşan kansızlık durumunda sık sık üşümeye başlar.
  • Dudak çevresinde çatlama ve ağız yaraları: Demir eksikliği görülen bireylerin kırmızı kan hücrelerinde bulunan miyoglobulin proteininde azalma görülür ve dil şişmesi, ağız yaraları gibi belirtilere neden olabilir.
  • Baş ağrısı ve baş dönmesi: Demir mineralinden yoksun bir vücut yeterli oksijeni dokulara iletemez. Bu sebeple baş ağrısı, baş dönmesi ve göz kararması gibi durumlar gözlenebilir.
  • El ve ayaklarda uyuşma: Toplumda ‘karıncalanma’ olarak bilinen el ve ayaklarda görülen uyuşukluk hissi vücuttaki oksijen yetersizliği sonucu kan akışı değişmesiyle meydana gelir.
  • Sinirlilik hali: Vücuttaki yetersiz oksijen miktarından beyin oldukça olumsuz etkilenmektedir. Oksijenden yoksun kalmış beyin hücreleri fonksiyonlarını yerine getirmekte zorlanır. Konsantrasyon bozukluğu, baş ağrısı ve baş dönmesi gibi sorunlara neden olmakla birlikte bireyin normale kıyasla sık sık sinirlenmesine neden olur.
  • Saç ve tırnaklarda kırılmalar: Saç ve tırnak sağlığı için kalsiyum ve demir minerali oldukça önemlidir. Demir minerali eksikliğinde saç ve tırnaklarda kolayca kırılmalar gerçekleşir. Ayrıca saç kökleri güçsüzleşir ve saç dökülmesi görülür.

Demir Eksikliğinde Nasıl Beslenmek Gerekir?

Demir eksikliğini tetikleyen bir neden de çay-kahve tüketimidir. Çay veya kahve yemek sırasında veya yemekten hemen sonra tüketilmemelidir. Ara öğünlerde tüketilmesi tavsiye edilir. C vitamini demirin bağırsaklardan emilimini sağlar. Bu yüzden diyette vitamin C ve demir minerali birlikte tüketilmesi tavsiye edilir. Yeteri kadar pişmemiş kuru baklagiller ve kepek ekmeği demir emilimini azaltan besinlerdir. Ayrıca posalı gıdalar da demir emilimini düşüren besinlere örnektir.

Alüminyum, paslanmaz çelik ve teneke gibi gıdaları saklamakta kullandığımız ürünler demir emilimini azaltmaktadır. Kalsiyum, demir emilimini yavaşlatıcı özellikte olduğundan ileri derecede demir eksikliği yaşayan bireylerin süt, yoğurt ve ayran gibi kalsiyum deposu olan besinleri yemeklerle birlikte değil, ara öğünlerde tüketmeleri tavsiye edilir. Kahvaltıda özellikle keçiboynuzu olmak üzere 1-2 tatlı kaşığı kadar pekmez tüketmek gülük demir gereksiniminin çoğunu karşılamaktadır.

Demir Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Demir eksikliği görülen durumlarda doktor kontrolü ile halk arasında demir ilacı olarak bilinen demir takviyeleri kullanılması önerilmektedir. Önerilen bu takviyeler vücuttaki demir depolarını doldurmaya yardımcı olur. Bu takviyeler mümkünse aç karnına alınması önerilmektedir. Eğer aç karnına almak rahatsızlık hissi yaratıyorsa yemeklerle birlikte tüketilebilir. Demir takviyeleri kullanımı kabızlık ve koyu renkli dışkıya neden olabilmektedir.

Ayrıca demir eksikliğinden kaynaklı anemi gelişen bireylere C vitamini ile kombine olmuş demir içerikli gıdaların tüketilmesi tavsiye edilir. C vitamini demir emilimini arttırıcı özellikte olduğu için doktorun önerdiği demir takviyeleri yanında C vitamini alımına da dikkat edilmesi önerilir. Kalsiyum ve demir mineralinin vücuttaki emilimleri mücadele içindedir. Bu yüzden demir eksikliği yaşan bireyler demir içerikli gıdalar tüketirken yanında yumurta, süt, peynir gibi kalsiyum içeriği yüksek besinler tüketmemelidir.

Demir Mineralinin Sağlığımıza Faydası Nelerdir?

Demir mineralinin birçok önemli görevi olmakla birlikte vücuttaki en önemli görevi kan üretimine yardımcı olmasıdır. Demir, kana kırmızı rengini veren ve dokulara oksijen taşınmasını sağlayan hemoglobinin yapısına katılır. Vücutta demir minerali olmadan hemoglobin üretilemez.

Birçok enzimin yapısına katılan demir minerali vücutta antioksidan olarak görev yapar. Bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara karşı dirençli olmamızı sağlar. Bu sebeple hamileler ve gelişim çağındaki çocuklar için oldukça gerekli bir mineraldir. Sinir sistemine etki ederek sinir iletimini sağlayan kimyasal maddelerin sentezlenmesinde rol alır.

Demir mineralin fazla alımı vücutta toksik etkiye sahiptir. Özellikle çocuklarda fazla demir alımı sonucu bulantı ve kusma başta olmak üzere mide ve sinir sistemi rahatsızlıkları görülür. Damar sertliği, hücrelerde erken yaşlanma, ve yağlanma, siroz, diyabet, iştahsızlık, halsizlik gibi sorunlara da yol açmaktadır. Kanda gereğinden fazla miktarda demir bulunması durumuna hemosideroz denir. Hemosideroz vücuda fazla demir alımından ve yetersiz emiliminden dolayı ortaya çıkan problemler sonucu oluşur.

Demir İçeren En Zengin Gıdalar Nelerdir?

Demir eksikliği belirtileri yaşamamak için diyetinizde mutlaka demir minerali bulunmalıdır. Demir Deposu Yiyecekler başlıklı yazımıza da mutlaka göz atın. Besin değerleri, içerdiği demir minerali miktarları hakkında detayları öğrenin.

  • Kırmızı et, tavuk, balık
  • Baklagiller
  • Kabak çekirdeği, fındık, fıstık ve susam
  • Koyu yapraklı sebzeler
  • Kuru meyveler (özellikle kuru üzüm)
  • Yumurta
  • Pekmez

Ayrıca, bir önceki Çinko Nedir? En Zengin Çinko İçeren Besinler başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz. Cilt, tırnak ve saç sağlığı için çok önemli olan bu mineral hakkında bilgi edinebilirsiniz. Sorularınızı aşağıya yorum olarak bırakabilirsiniz. Tüm sorularınızı cevaplıyor olacağım.

Bu yazımızı beğendiyseniz, aşağıdaki sosyal medya paylaşım tuşlarından paylaşmayı unutmayın, herkes faydalanmış olur.

Beğenin ve paylaşın, herkes faydalansın!