Guatrojenik Besinler Nelerdir?

Bu hafta, ‘guatr yapıcı besinler’ olan guatrojenik besinler hakkında detaylara yer verdik. Bu çalışmamızdan aslında tiroid sahibi kişilerin tüketmemesi ve kaçınması gereken besinler hakkında bilgi alabilirsiniz. Sorularınız olursa, yazının altına lütfen yorum olarak yazın.

Guatrojenler Nelerdir?

Guatrojenler 1928 yılında bilim insanları tarafından yapılan bir deney sonucu tanımlanmıştır. Deneyde tavuklara taze lahana yedirilmiş ve sonrasında tiroid bezlerinin büyüdüğü gözlenmiştir. Deneye dayanarak bazı besinlerin tiroid bezinin çalışmasını etkilediğini saptamışlardır ve bu etkisi sebebiyle bu besinler ‘guatr yapıcı besinler’ anlamına gelen guatrojenik besinler adını almıştır.

Guatr veya tiroid bezi rahatsızlığı olan kişilerin guatrojen içeren besinleri tüketmemeleri önerilmektedir. Ama her guatrojenik besinin etkisi birbiriyle aynı olmadığı gibi her tiroid hastasına guatrojenik besinlerin etkisi de aynı olmaz. Bu sebeple guatrojenik besinlerin etkisi kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir.

Ayrıca, mutlaka Tiroid Hastaları Sağlıklı Beslenme Diyeti başlıklı yazımıza mutlaka göz atın. Tiroid diyeti hakkında tüm detayları öğrenebilirsiniz.

Guatrojenler tiroid bezi fonksiyonlarını etkileyici maddelerdir. Ayrıca tiroid bezine yardımcı mekanizmaları, periferal metabolizmayı ve tiroid hormonlarının üretilmesini etkiler. Vücudun normal tiroid üretim düzenini değiştirirler. Guatrojenik besinler tüketildiğinde vücutta tiroid hormonlarının üretimini azaldığı görülebilir.

Kandaki tiroid hormonu miktarı azaldıkça tiroid bezleri uyarılarak daha fazla hormon salgılamak için hacmini büyütür. Bu durum guatr rahatsızlığına neden olmaktadır.

Guatrojenik Besinler Tiroid Bezine Nasıl Etki Eder? 

Tiroid rahatsızlığı olan bireyler yüksek miktarda guatrojenik besinler tüketirlerse tiroid rahatsızlıkları iyice kötüleşebilir. Guatrojen tiroid bezinden tiroid hormonu üretiminde gerekli olan iyodun kullanımını engeller ve tiroidin hormon üretiminde görevli olan TSH’ın üretimini engeller.

İyot molekülü büyüme, gelişme, sinirsel gelişim ve tiroid hormonu üretimi için gerekli bir moleküldür. İyot eksikliğinde zeka geriliği görülebilen bir belirtidir. İyot eksikliği guatr (tiroid bezinde büyüme görülmesi) ve hipotiroidi (tiroid bezinin yeterli miktarda çalışamaması) gibi önemli rahatsızlıklara neden olur.

Guatrojenik besin tüketiminde tiroid bezine iyot alımı zorlaşır, guatrojenler tiroid bezine iyodin girişini önler. İyot molekülü eksikliğinde tiroid bezinden salgılanan T3 veT4 hormonları üretimi gerçekleşemez. Beynimizin hipotalamus bölgesi bu durumdan dolayı uyarılır. Hipotalamus tiroid hormonu yetersizliğini fark eder ve hipofizden TSH (tiroid stimulating hormone) üretimini sağlar. TSH üretimi arttıkça Tiroid bezi hormon üretimini arttırmak ister. Ancak guatrojenler iyodin alımını engellediğinden tiroid bezi hormon üretemez, sadece büyüme gözlenir.

Vücuttaki düşük derecede guatrojen miktarı iyodin takviyesi kullanılarak etkisi ortadan kaldırılabilir. Ancak yüksek dozdaki guatrojen miktarı için iyodin takviyesi etki etmez.

Guatrojenik Besinlerin Diğer Sağlık Sorunu Etkileri Nelerdir?

Guatrojen Tiroid problemlerinde olumsuz etkilere sebep olabilir. Tiroid rahatsızlığı yaşayan bireylerde metabolizmayı düzenleyici etkiye sahip hormonların da üretiminde sorunlar görülebilir. Vücut ısısı düzenlenmesi, kalp atış hızının kontrolü, kandaki kalsiyum düzeyi ve hatta protein üretiminde de birtakım aksaklık ve sorunlar oluşabilir. Boğazda daralma hissi, öksürük ve ses kısıklığı gibi belirtileri olan guatra neden olabilir.

Guatr oluşumu nedeniyle solunumda zorlanma ve yutma güçlüğü yaşanabilir. Tiroid bezlerindeki bozukluklar nedeniyle zihinsel yapıda gerileme riski vardır. Zayıflamış tiroid fonksiyonu kalp hastalıkları riskini ve hatta sonrasında ölüm riskine sebebiyet vermektedir. Tiroid problemleri yaşayan kişilerin kilo alımı normal bireylere göre daha kolaydır.

Kilo alımı ve hatta obez olma ihtimali bu bireylerde gözardı edilmemesi gereken konulardandır. Gebe kadınlarda özellikle birinci trimester sürecinde tiroid hormon seviyesinin düşük olması bebeğin beyin gelişim sürecini doğrudan etkiler ve fetal beyin gelişimi bozulur.

Besinlerdeki Guatrojen Türleri Nelerdir?

3 çeşit guatrojen vardır:

• Goitrinler
• Tiyosiyanatlar (kükürtlü siyanür)
• Flavanoidler

Goitrinler ve tiyosiyanatlar bitkiler hasara uğradığında yani kesildiğinde veya çiğnendiğinde ortaya çıkar. Flavanoidler çeşitli yiyeceklerde doğal olarak bulunurlar. Kırmızı şarapta bulunan resveratrol ve yeşil çayda bulunan kateşinler flavanoidlere örnektir. Antioksidan olarak da bilinen flavanoidlerin bazıları bağırsak bakterileri aracılığıyla guatrojenlere dönüştürülebilir.

Guatrojenik Besinler Nelerdir?

Birçok besinde guatrojen bulunmaktadır. Özellikle tiroid problemleri yaşayan kişiler bu besinleri bilip tüketmemeye özen göstermelidirler. Çin lahanası, karnabahar, brokoli, kara lahana, brüksel lahanası, turp, lahana, ıspanak, şalgam, mısır, şeftali, yer fıstığı, armut, çam fıstığı, çilek, tatlı patates, badem, böğürtlen, soya sütü, tofu ve soya fasulyesi guatrojen içeren besinlere örnektir.

Tiroid problemleri yaşamayan bireylerin guatrojenik besinlerden kaçınmasına gerek yoktur, diyetlerinde istedikleri gibi yer verebilirler.

Goitrojenik Olarak Sınıflandırılan Kimyasal Madde ve İlaçlar Nelerdir?

• Amiodaran (kalp atışındaki düzensizlikler için kullanılan bir ilaç)
• Antibiyotikler
• Bromitler (pestisitler, plastik, bromlu bitkisel yağlar ve ilaçlar)
• Dioksinler (toksik endüstriyel yan ürünler)
• Ağır metaller
• NSAID’ler
• Lityum ve benzodiazepinler (depresyon ve anksiyete ilaçlar)
• Oksazolidinler (boyada bulunur)
• Perkloratlar (jet yakıtında ve suda bulunur)
• Pestisitler
• Tiyosiyanatlar (sigarada bulunur)

Guatrojen Etkilerini Azaltma Yolları Nelerdir?

Guatrojen sebebiyle yaşanabilecek olumsuzlukları azaltmak için guatrojenik besinlerden olabildiğince uzak durmalı ve aşağıda belirtilen şekilde guatrojenlerin etkisinden korunabilirsiniz.

• Diyet içeriği olabildiğince çeşitlendirmeli: Bitkisel kaynaklı besinlerde diyetimizde çeşitlilik yaratmak vitamin ve mineral gereksinimi karşılamamızı sağlamakla kalmayıp guatrojen tüketimininin kısıtlanmasına neden olacaktır.
• Sebzeler pişirilerek tüketilmeli: Bütün sebzelerin pişirilerek tüketilmesi önerilir. Sebzelerin pişirilmesi ile mirosinaz enziminin parçalanması ve guatrojenlerin azalması sağlanır.
• Sebzeleri ağartmak: Eğer ıspanak veya lahana ile hazırlanmış bir smoothie içmek istiyorsanız öncelikle sebzeleri haşlayıp ağarmasını sağlamak ve sonrasında dondurmak tavsiye edili. Bu adımları izleyerek ıspanak veya lahanada bulunan guatrojenin tiroidlerinize etkisiniz azaltabilirsiniz.
• Sigarayı bırakmak: Sigara içmek guatr için bir risk faktörüdür. Guatr sorunu yaşayan kişilerin guatrojenik besinlerden uzak durması gerekmektedir.
• İyot ve selenyum alımı: Guatrojenler tiroid bezinin hormon üretiminde iyotu kullanamamasına neden olur. İyot alımını arttırarak guatrojenlerin etkisinin önüne geçilebilir. Ayrıca selenyum alımını arttırmak tiroid hastalıklarını önlemeye yardımcı olur. Balık, et, ay çekirdeği, tofu, pişmiş fasulye ve peynir selenyum içeriği yüksek besinlere örneklerdir.

Guatrojenik Besinlerden Kaçınması Gereken Kişiler Kimlerdir?

Bazı durumlarda bireylerin guatrojenik içeren besinleri tüketmemesi gerekir.

• İyodin eksikliği risk grubundakiler: İyodin eksikliği riski taşıyan bireylerin guatrojenik besin tüketimi sonrası sorun yaşama ihtimali oldukça yüksektir.
• Tiroid rahatsızlıkları olanlar ve hipotiroid problemleri: Bu gibi rahatsızlıkları olan bireylerde guatrojen hormon salgılanmasında olumsuz etki gösterebilir ve durum iyice kötüleşebilir.
• Hamile ve emziren kadınlar: Gebelik sürecinde olan kadınlar ve emzirme sürecindeki kadınların iyodine duyduğu ihtiyaç normal bireylere kıyasla oldukça fazladır. Bu gruptakiler guatrojenik besinler tükettiği zaman doğrudan etkilenirler. Ayrıca guatrojen anne sütünde iyodinin bulunmasını engeller.

Ayrıca, bir önceki Mucizevi Besin: Zerdeçal Nedir? başlıklı yazımıza göz atabilir. Zerdeçal’ın faydaları ve zayıflatma etkisi hakkında diyet detaylarını öğrenebilirsiniz.

Kaynaklar

• WHO, UNICEF, ICCIDD. Assestment of the iodine deficiency disorders and monitoring their elimination, World Health Organization, 2007.
• http://apps.who.int/iris/handle/10665/66342
• Chapter 42 – Goitrogen in Food: Cyanogenic and Flavonoids Containing Plant Foods in the Development of Goiter
• Various Possible Toxicants Involved in Thyroid Dysfunction, Jagminder K. Bajaj, Poonam Salwan and Shalini Salwan, 2016 Jan
• Brent Gregory A. Environmental Exposures and Autoimmune Thyroid Disease. Thyroid. 2010
• Are Goitrogens in Foods Harmful, Alina Petre, MS, RD (CA) on June 15, 2017
• Goitrogenic Foods and Thyroid Health, on April 19, 2018, Chris Kresser
• Çevresel Guatrojenler (NIS İnhibitörleri) ve Subklinik Hipotiroidizm, Aysel Özpınar, Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyokimya Ana Bilim Dalı, İstanbul, Türkiye
• Dünyada iyotlu tuz kullanım oranları, www.iccidd.org