Ülseratif Kolit Nedir?

İnflamatuar bağırsak hastalıkları (İBH-İltihabi bağırsak hastalığı), etiyolojisi belli olmayan, genetik ve çevresel faktörler ile intestinal immün faktörler arasındaki etkileşim sonucu ortaya çıktığına inanılan sistemik hastalık grubudur. Ülseratif kolit ve Crohn’s olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. 

Crohn hakkında bilgi almak için Crohn Hastalığı Nedir? Tedavisi ve Diyeti başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

Ülsetarif kolit nonspesifik bağırsak hastalığıdır. Bağırsağın bölümleri olan rektum ve kolon kısımlarının inflamasyon ve ülserleşmesi sonucu meydana gelmektedir. 

Ülseratif Kolit Nedir? - Diyetisyen Ayşe Tuğba Şengel

Hastalık aktivitesinin şiddetlendiği durumlarda kanlı, iltihaplı ve sulu dışkılama görülür. Aktif ülseratif kolit kanaması, dışkıda mutlaka gözle görülür. Orta veya şiddetli aktivite gösteren hastalık durumunda ve özellikle de pankolit durumlarında ateş, kilo kaybı, terleme, iştahsızlık, bulantı ve kusma gibi sistemik semptomlar görülebilmektedir.

Ülseratif Kolit Nedenleri Nelerdir?

  • Ülseratif kolitin etiyolojisi tam olarak bilinmemekle birlikte çalışmalar doğrultusunda T hücrelerinin aktivasyon artışının önemli rol aldığı bildirilmiştir.
  • Antibiyotik kullanımı: Büyük olasılıkla luminal florayı değiştirip mukozal bağışıklık sisteminin aktivasyonu azaltarak ülseratif kolit oluşumuna neden olmuş olabileceği bildirilmiştir.
  • Ülseratif kolitin daha çok genetik geçişli olduğu bildirilmiştir. Siyahilerde daha az yahudilerde daha fazla ülseratif kolit görüldüğü bildirilmiştir. Ülkemizde, ülseratif kolit 2,6/100000 Crohn 1,4/100 olarak bildirilmiştir.
  • Hastalığın en sık görüldüğü yaş aralığı 15-25 yaş olarak bildirilmiştir. Cinsiyet faktörünün etkili olmadığı bildirilmiştir.
  • İlaç kullanımının bağırsak morfolojisini değiştirmesi durumunda meydana gelebilmektedir.
  • Sık seyahatler, stres, sıcaklık gibi bazı etmenlerden kaynaklanan bağırsak hareketlerinde meydana gelen bozulmaların ilerlemesi sonucu da meydana gelebilmektedir.

Ülseratif Kolit Belirtileri Nelerdir?

  • Yemeklerden sonra sık ve kanlı ishal; dışkı volümü düşüktür. Rektal iltihaplanma sonucu meydana gelmektedir.
  • Beslenmeye bağlı konstipasyon; Rektal spazmlardan dolayı konstipasyon görülebilmektedir.
  • Abdominal bölgede kramp ve karın ağrısı; En belirgin özelliğidir. Kolon tutulmalarından kaynaklanmaktadır.
  • Vücut ağırlık kaybı; Ülseratif kolit nedeni ile aşırı ishalle vücutta sıvı kaybı meydana gelmektedir.
  • Bu nedenle vücut ağırlığında azalma görülmekte hastalık şiddetine göre vücut ağırlığı kaybında artış görülmektedir.

Ülseratif Kolit Belirtileri

Belirtilere göre hastalığın şiddeti belirlenmektedir. Hastalığın hafif formalarında ishal ve rektal kanama görülmektedir. Bu hastalarda günde 4-6 defa kanlı ishal görülmektedir. Hastalarda hassasiyet, halsizlik ve ateş meydana gelmektedir. Fiziksel muayene ile anlaşılamadığı bildirilmiştir. Hastalığın başlangıcının hafif olduğu ancak ani olarak kısa sürede şiddetlendiği bildirilmiştir.

Vücut ağırlığındaki azalma, ishalle birlikte aşırı kanamanın neden olduğu anemi ülseratif kolitin şiddetli olduğunu göstermektedir.

Ülseratif Kolit Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

 Ülseratif kolit bireylerin yaşam kalitesi fazlasıyla etkilemekte hastalığın şiddetine göre ise bakıma ihtiyaç duyabilmektedirler. Yoğun ishal ve vücut ağırlığındaki ani kayıplar beslenme tedavisinin önemliliği bunun yanı sıra besin takviyeleri birincil tedavi yöntemlerindendir.

Hastalarda görülen mide bulantısı, kusma, ishal ve karın ağrısı için semptomatik tedaviler uygulanmaktadır.

Ülseratif kolitte remisyonun sağlanması için sistemik kortikosteroidler yaygın olarak kullanılmaktadır. Hipertansiyon, hiperglisemi, vücut ağırlığında artış, ödem gibi ciddi yan etkilerinin bulunduğu bildirilmiştir.

İnflamatuar bağırsak hastalıkları vücutta bazı besin öğesi eksikliklerine neden olmaktadır. Besin öğesi eksiklikleri tespit edilmeli ve uygun beslenme tedavisi uygulanmalıdır.

Bağırsaklarda inflamasyonu azaltmak için probiyotik kullanımı önerilmektedir.

Ülseratif Kolit Diyet Tedavisi Nasıl Uygulanır?

İnflamatuar bağırsak hastalıkları, besinlerin emilim yetersizliği ve malnütrisyonun görüldüğü bir hastalık grubudur. Hastalığın etiyopatogenez ve klinik seyrinde diyet ve beslenmenin etkili olduğu kanıtlanmıştır. Hastalar için genel olarak geçerliliği kabul edilmiş küratif bir beslenme tedavisi henüz bulunmamaktadır.

Hastalığın türü, tutulum şekli, aktivitesi, komplikasyonların varlığı ve almakta olduğu tedaviye göre, hastaların beslenme şekli ve desteğinin bireyselleştirilmesi en doğru yaklaşım şeklidir.

Tıbbi beslenme tedavisi, hastalığın yönetiminde başarılı olması ve semptomların kısmen çözülebilmesine katkıda bulunması sebebiyle önemli bir yaklaşımdır.

Şiddetli ülseratif kolit durumunda cerrahi müdahale ile iltihaplı kısmın alınması ile tedavi edilmektedir.

Hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar, bazı hastalarda nutrisyonel durumu daha da olumsuz yönde etkilemektedir. Yağ emilimi olumsuz etkilenmekte ve A, D, E ve K vitaminlerinin eksikliğine yol açabilmektedir. Demir yetersizliği ve anemi sıklıkla görülmektedir. Yetersizliğe veya anemiye eşlik eden B12 eksikliği de görülmektedir.

Uygun beslenme tedavisi için eksik olan besin ve besin öğelerinin tespiti önemlidir. Vücut ağırlığı kayıplarının şiddetlenmesi durumunda protein ihtiyacında artış görülmektedir.

Arpa, sebze, kabuklu yemişle, tohumlar, yulaf, soğan, sarımsak ve çavdar gibi besinlerde yüksek posa bulunmaktadır. Bu posa bağırsaklarda hacim oluşturarak, dışkının pasajdan rahat geçişini sağlayarak gastrointestinal sistem sağlığını korumaktadır.

Çiğ besin tüketimi enfeksiyonlar göz önünde bulundurularak engellenmektedir.

Laksatif etkili üzüm, kayısı, erik gibi besinlerin tüketimi yasaklanmaktadır.

Gaz yapıcı besinler kuru baklagiller dikkatli pişirilerek tüketilmesi önerilmektedir.

Aşırı yağlı sindirimi zor besinlerin tüketimleri yasaklanmaktadır.

Basit şeker içeren hazır paketli gıdaların bağırsak sağlığını etkileyebileceğinden dolayı tüketiminin belli bir süre veya tamamen tüketiminin yasaklanması gerekmektedir.

Ülseratif Kolit D vitamini Önemi

D vitamini yağda çözünen vitaminlerdendir ve hormon benzeri fonksiyonları olan steroldür. İskelet sisteminin yanı sıra barsak hasatlıkları üzerinde de etkisi olduğu bildirilmiştir. Bağırsak hastalıklarında antimikrobiyal etkiyi artırarak bağışıklık sistemini güçlendirdiği bildirilmiştir.

Bağırsak hastalıklarında D vitamini eksikliği görüldüğü ve D vitamini seviyesinin ülseratif kolit ile ilişki olabileceği, D vitamini eksikliğinde ülseratif kolit gelişebileceği ve D vitamini takviyesinin ülseratif kolit tedavisinde etkili olabileceği bildirilmiştir.

Ülseratif Kolit ve D Vitamini Önemi

Beslenmeye bağlı D vitamini eksikliği durumunda;

  • Somon, Uskumru gibi bazı yağlı balıklar,
  • Süt ve süt ürünleri; Peynir, yoğurt, kefir
  • Yumurta sarısı,
  • Tatlı patates,
  • Yulaf,
  • Sebzeler; Brokoli, maydanoz, mantar D vitamini açısından zengin besinler beslenmeye dahil edilmelidir. 

Ülseratif Kolit Omega-3 Yağ Asitleri Önemi

Omega-3 yağ asitleri güçlü antiinflamatuar etki gösterdiği bildirilmiştir. Omega-3’ün dokuları koruduğu bildirilmiştir. Kesin olmamakla birlikte ülseratif kolit hastalarında omega-3 yağ asitlerinin hastalığın patolojisinin azaltılmasında etkili olduğu bildirilmiştir. 

Ülseratif Kolit ve Omega 3 Önemi

Beslenme tedavisinde omega-3 kaynakları;

  • Balık yağı,
  • Somon,diğer balıklar
  • Keten tohumu yağı

Ülseratif Kolit Anemi (Demir Önemi)

Anemi kırmızı kan hücrelerinin kadınlarda 12 g/dl erkeklerde 13 g/dl seviyesinin altına düşmesi sonucu meydana gelmektedir. İltihabi barsak hastalarında anemi görülme sıklığı %9-74 oranında olduğu bildirilmiştir.

Ülseratif kolit durumunda demir eksikliği sekonder trombositozda önemli bir neden olabileceği bildirilmiştir.

Ülseratif kolit durumunda besin ögesi eksikliği görülebilmektedir. Başlıca besin ögesi eksikliği B12 vitaminidir. B12 vitamin eksikliğine bağlı olarak bireylerde anemi görülme olasılığında artış olduğu bildirilmiştir. 

Beslenme tedavisinde demir kaynakları;

  • Et ve et ürünleri
  • Et ve et ürünlerinin C vitamini kaynakları ile tüketimi demir emilimini artırmaktadır.
  • Süt ve süt ürünleri
  • Pekmez
  • Kuru meyveler
  • Ana öğünlerden yaklaşık 1-2 saat sonra çay kahve tüketimi demir emilimini artırmaktadır.

Tüm, Demir Deposu Besinlere mutlaka göz atın.

Ülseratif Kolit Hastalığının Crohn Hastalığından Ne Farkı Vardır

İltihabi barsak hastalığı Ülseratif kolit ve Crohn olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ülseratif kolit bağırsağın belirli bölümlerinde görülürken Crohn’da bağırsağın her bölümünde görülebilmektedir.

Karın ağrısı Crohn hastalarında ülseratif kolit hastalarından daha sık görülürdüğü ve  bunun nedeninin Crohn hastalarında seroza ve peritonda yerleşik ağrı reseptörlerinin uyarılmasının daha çok olmasıdır. Bu nedenle Crohn hastalarında ateş, terleme ve kilo kaybının daha çok görüldüğü bildirilmiştir.

Amerika’da yapılan bir çalışmada ülseratif kolit insidansının Crohn insidansına göre daha fazla olduğu bildirilmiştir. Crohn hastalığının kadınlarda daha fazla görüldüğü bildirilmiştir.

Crohn ve ülseratif kolitin birleşimi sonucuda indetermin kolit meydana gelmektedir.

Ülseratif Kolit ve Crohn Hastalığı Farkı

Örnek Ülseratif Kolit Diyeti

Aşağıdaki örnek ülseratif kolit diyeti ve diyet listesi ortalama 1400 kaloridir. Günlük alınması gereken kalori miktarının kişinin fiziksel özelliklerine ve sağlık durumuna göre farklılık göstermesi gerekir. Diyet programını uygularken yasaklı besinlere özen gösterilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Kahvaltı:               

  • 1 adet haşlanmış yumurta
  • 2 dilim yağsız beyaz peynir
  • 2 tatlı kaşığı reçel
  • 1-2 dilim beyaz ekmek

Kuşluk:                   

  • 1 porsiyon kabuksuz elma, şeftali veya muz

Öğlen:

  • 1 kase çorba (un, şehriye, pirinç)
  • 100-120 gr ızgara veya haşlama sığır, dana, koyun, tavuk, hindi eti
  • 1 kase yoğurt
  • 1 dilim beyaz ekmek veya 3 kaşık pirinç pilavı veya 1 adet haşlanmış patates

İkindi:                     

  • 1 dilim ekmek
  • 1 dilim beyaz peynir + şekersiz Ihlamur çayı

Akşam:                   

  • 8 kaşık iyi pişmiş sebze yemeği (salçasız)(semptomlar görünmüyor ise)
  • 1 kase yoğurt veya 1 bardak ayran
  • 1 dilim beyaz ekmek veya 3 kaşık pirinç pilavı veya 1 adet haşlanmış patates

Gece: 

  • 1 porsiyon kabuksuz elma, şeftali veya muz

Yararlanılan Kaynaklar:

Sorularınızı aşağıya yazmayı unutmayınız. Ayrıca, bir önceki Gut Hastalığı Tedavisi ve Gut Diyeti Örneği başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz. Aşırı alkol ve et tüketimi sonucunda meydana çıkan bu hastalık ve tedavisi hakkında bilimsel bilgilere ulaşabilirsiniz.

Beğenin ve paylaşın, herkes faydalansın!