Merhabalar, bu araştırmamızda çok sık karşılaştığımız, hipertiroidi beslenme tedavisi ve örnek hipertiroidi diyet listesi hakkında bilimsel bilgilere yer veriyoruz.
Tiroid bezi boynun ön tarafında yer alan kelebek şeklinde bir organdır. Vücuttaki hücrelerin düzenli bir şekilde çalışmasını sağlamakta görevlidirler. Bu görevi, her bir hücreye hormonlarla mesaj ileterek yerine getirir. Ürettiği en önemli iki hormon T3 ve T4 hormonlarıdır. Bu hormonlar:
- vücudunuzun enerjiyi kullanmasına,
- vücut ısısını dengelemeye,
- beynin, kalbin ve diğer organların düzgün çalışmasına yardımcı olur.
Tiroid bezi vücuttaki hemen hemen her organı etkiler. Yağ ve karbonhidrat metabolizmasını, solunum, vücut ısısını, beyin gelişimini, kolesterol seviyelerini, kalp ve sinir sistemini, kan kalsiyum seviyelerini, adet döngülerini düzenler.
Tiroid beynin derinindeki bir salgı bezi olan hipofiz tarafından kontrol edilir. Hipofiz tiroidin görevlerini denetler ve tiroidin hormonlarını zamanında gönderdiğinden emin olur. Hipofizin rolü kandaki hormon seviyelerinin çok yüksek veya çok düşük olduğunu anlamaktır. Bu gibi durumlarda tiroid-stimulan hormonu yardımıyla düzenlemeler yapar.
Hipertiroidi Nedir?
- Bazı hastalıklar, tiroiddeki büyümeler veya vücuttaki kimyasal dengesizlikler tiroid bezini şaşırtabilir ve hipofizin emirlerine duyarsız kalmasına neden olabilir.
- Bunun neden olduğu problemlerden biri olan hipertiroidi, tiroid bezi çok fazla hormon salgıladığında gelişir.
- Bu durumda hücreler oksijen ve besin tüketme talimatıyla aşırı yüklenirler.
- Eğer tedavi edilmezse hipertiroidi kalp, kemik, kas, adet döngüsü ve doğurganlıkla ilgili ciddi sorunlara neden olabilir.
- Tiroid bezinin aktivitelerini yeniden düzenleyebilen ve vücudu tekrar düzenli bir metabolizma hızına kavuşturan medikal tedaviler vardır.
- Dengeli bir diyet de tiroid sağlığının korunmasına yardımcı olur. Bkz: Tiroid Hastaları Nasıl Zayıflar?
Hipertiroidi Hastalığına Ne Sebep Olur?
Otoimmün bir hastalık olan Graves hastalığı, hipertiroidinin en sık nedenidir. Graves hastalığında bağışıklık sistemi tiroidlere saldırır ve çok fazla tiroid hormonu üretmesine neden olur. Hipertiroidinin diğer nedenleri arasında şunlar vardır:
- aşırı iyot tüketimi
- T4 ve T3’ün bezden sızmasına neden olan tiroid iltihabı
- tiroid veya hipofiz bezinin tümörleri
Hipertiroidi Belirtileri Nelerdir?
Yüksek miktarda T4, T3 seviyeleri aşırı derecede yüksek bir metabolik hıza neden olabilir. Buna hipermetabolik durum denir. Hipermetabolik bir durumdayken hızlı bir kalp atış hızı, yüksek tansiyon ve el titremeleri yaşanabilir. Diğer hipertiroidi belirtileri şunlardır:
- iştah artışı
- konsantre olamamak
- uyku problemleri
- ani kilo kayıpları, zayıflık
- tiroid bezinizin şişmesi (guatr)
- adet düzensizliği
- mide bulantısı, kusma ve ishal
Hipertiroidi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Bir numaralı öncelik, tiroid bezini kontrol altına almak olduğundan hastalar önce medikal tedaviye başvurmalıdır. Medikal tedaviyi destekleyebilecek diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri hipertiroidi semptomlarını yönetmenize ve daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir.
Hipertiroidinin medikal tedavisi tiroidin çok fazla hormon üretmesini durdurmayı gerektirir. Genellikle anti-tiroid ilaçlar, cerrahi veya oral radyoaktif iyot ile tedavi edilir.
Tedavi edilmeyen hipertiroidi kalp problemlerine, kemik kaybına, kırık riskine ve diğer birçok organda sorunlara yol açabilir.
Hipertiroidi Beslenme Tedavisi Nasıl Olmalıdır?
Diyet değişiklikleri, hipertiroidi tedavi planının bir parçası olabilir. Ancak yalnızca hipertiroidizm için tasarlanmış belirli bir diyet yoktur. Diyet bireyin ihtiyaçlarına göre karbonhidrat, protein, yağ ve vitamin-mineraller açısından yeterli ve dengeli olmalıdır.
Buna ek olarak diyette iyot sınırlandırılabilmektedir. Bu durumda iyot içeriği düşük besinler tercih edilir. Ancak bu bireyin tıbbi öyküsüne ve biyokimyasal bulgularına göre yapılmalıdır. Değerleri düşük olan bireylerde kısıtlamaya gerek olmayabilir.
Aşağıda hipertiroidili bireylerin genel olarak dikkat etmesi gereken hususlar yer almaktadır:
- Karbonhidrat ve yağ içeriği yüksek besinler tüketmek tiroid bezine zarar verir.
- Bu yüzden sağlıklı yağlar ve kompleks karbonhidratlar tüketilmelidir.
- Alkol ve kafein tiroid fonksiyonu ve tiroid ilaçlarını etkileyebilir.
- Kafeinsiz ve alkolsüz içecekler tercih edilmelidir.
- Günde en az 2 litre su içilmelidir.
- İyot kısıtlamasına karar verildiyse iyotsuz tuz kullanılmalıdır.
- Okyanus sularında bulunan balıklar fazla iyot içeriğinden dolayı, tuzlu su balıklarından uzak durmanız gerekebilir.
- Tatlı su somonu tercih edilebilir.
- Süt ürünlerinde iyot bulunduğundan bunun yerine süt ürünü olmayan ıspanak, badem, incir, kuru fasulye gibi kalsiyum kaynaklarına odaklanılabilir.
- Hipertiroidi kemiklerin zayıflamasına yol açan osteoporoza neden olabilir.
- Tedavi sırasında ve sonrasında D vitamini ve kalsiyum takviyesi almak kemikleri güçlendirir.
- Selenyum yönünden zengin besinler, tiroid hormon seviyelerini dengelemeye ve tiroidi hastalıklardan korumaya yardımcı olabilir.
- Selenyumun iyi besin kaynakları yağlı tohumlar, tavuk, balık, tam tahıllardır.
- Araştırmalar demir, A vitamini ve çinkonun da tiroid hormon sentezinin önemli bir bölümünde rol oynadığını göstermiştir. Bu nedenle, tüm bu mikro besin ögelerinin diyetle yeterli alımı, tiroid bezinin çalışması için gereklidir.
Hipertiroidi Durumunda Tüketilebilecek Besinler Nelerdir?
Hipertiroidi olan hastalar için uygun bir diyet tüm besin gruplarından çeşitli sağlıklı besinler içermelidir:
- Meyve ve Sebzeler: havuç, biber, kabak vb. sarı ve yeşil renkli sebze ve meyveler
- Tam Tahıllar: kahverengi pirinç, tam buğday, bulgur, yulaf, kinoa ve karabuğday
- Yağsız Protein Kaynakları: derisiz tavuk eti, balık, yağsız sığır eti
- Sağlıklı Yağlar: zeytin yağı, keten tohumu yağı, avokado
Hipertiroidi Durumunda Sakınılması Gereken Besinler Nelerdir?
İyot İçeriği Yüksek Besinler
- Çok fazla iyot bakımından zengin veya iyot takviyeli yiyecekler tüketmek, hipertiroidiye neden olabilir veya hipertiroidi varsa daha da kötüleştirebilir.
- Bazı hastalara radyoaktif iyot tedavisi uygulanabilir ve bu durumda düşük iyotlu bir diyet verilir.
- Düşük iyotlu bir diyette aşağıdaki besinlerden kaçınılmalıdır.
- İyotlu tuz
- Deniz ürünleri
- Süt ve süt ürünleri
- Yumurta sarısı
İyot söz konusu olduğunda denge esastır. Hem iyot eksikliği hem de fazlalığı sağlıkla ilgili önemli risklere sahiptir. Bu nedenle, iyot kısıtlaması veya alımın artırılması bireyin biyokimyasal bulgularına göre yapılmalıdır.
Soya Bazlı Ürünler
- Soya iyot içermediği halde, hayvanlarda yapılan çalışmalarda hipertiroidiye yönelik bazı tedavilere müdahale ettiği gösterilmiştir.
- Kesin bir öneri bulunmamakla birlikte tedavi sürecinde soya sütü, soya proteini, soya fasulyesi gibi soya içeren yiyecekler sınırlandırılabilir.
Glisemik İndeksi Yüksek Besinler
- Tiroid hastalıkları, karbonhidrat metabolizmasını ve kan şekeri kontrolünü engelleyebilir.
- Kan şekerini normal aralıkta tutmak ve tiroid hastalığına bağlı diyabet riskini azaltmak için, kan şekeri üzerinde çarpıcı bir etkisi olan glisemik indeksi yüksek besinler sınırlandırılmalı.
- Beyaz un, şekerli tatlılar, meyve suları, düşük lifli tahıllar, sıcak patates gibi besinler yüksek glisemik değere sahiptir.
- Bunun yerine daha düşük glisemik etkiye sahip lif zengini karbonhidrat kaynakları seçilmelidir.
- Besleyici örnekler arasında yulaf ezmesi, tam tahıllı ekmek, kepekli makarna ve mercimek vardır.
Sağlıksız Yağlar
- Trans yağlar ve doymuş yağlar iltihaplanmayı arttırır.
- Bu yağların tüketimini kesmek aşırı aktif durumdaki tiroid semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir.
- Doymuş yağ bakımından zengin yiyecek ve içecekler arasında kırmızı et, işlenmiş etler, tam yağlı süt, tereyağı ve kızartılmış yiyecekler bulunur.
- Özellikle kalp sağlığına zarar veren trans yağlar margarin, fast food ve ticari olarak hazırlanmış bazı yiyeceklerde yaygındır.
- Bunların yerine, balık, derisiz tavuk eti ve baklagiller tercih edilmelidir.
Örnek Hipertiroidi Diyet Listesi
Örnek diyet listesinde yer alan ölçüler ortalama değerlerdir. Porsiyon ölçüleri bireylerin fiziksel özelliklerine göre farklılık gösterebilir.
Kahvaltı:
- 1 adet haşlanmış yumurta
- 2 dilim beyaz peynir
- domates, salatalık, yeşillik
- 1-2 dilim tam buğday veya çavdar ekmeği
Kuşluk:
- 2 adet ceviz içi
- 2 adet kuru kayısı
Öğle:
- 100-120 gram ızgarada veya fırında pişirilmiş derisiz tavuk eti, köfte veya balık
- Mevsim salata
- 1 kase yoğurt veya 1 bardak ayran
- 1 dilim tam buğday veya çavdar ekmeği veya 1 kepçe çorba
İkindi:
- 8-9 adet çiğ fındık
- 1 porsiyon meyve
Akşam:
- 1 porsiyon sebze yemeği
- 3 kaşık bulgur pilavı veya 1 dilim tam buğday veya çavdar ekmeği
- 4 yemek kaşığı yoğurt
- Mevsim salata
Gece:
- 1 su bardağı süt
- 1 porsiyon meyve
Kaynaklar
- https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/hyperthyroidism
- https://www.healthline.com/health/hyperthyroidism-diet
- DE LEO S, LEE SY, BRAVERMAN LE (2016). Hyperthyroidism. Lancet (London, England), 388(10047): 906-918.
- SHARMA R, BHARTI S, KUMAR KH (2014). Diet and thyroid-myths and facts. Journal of Medical Nutrition and Nutraceuticals, 3(2), 60.
Siz de fikrinizi belirtin